Szampanka

Pierwszy zapis, z którym wiąże się ten kielich w historycznym inwentarzu pałacu wilanowskiego: Puar do Wina Szampańskiego szlifowany w Winogrona i Ptaki ztakąż Pokrywa 1, objaśnia, iż tego rodzaju naczynie, nazywane także od swego wydłużonego kształtu fletem, służyło do serwowania musujących win. Pierwotnie zaopatrzone było w pokrywkę, która musiała ulec stłuczeniu jeszcze w XIX w. Nie odnotowuje jej bowiem rzeczoznawca Georges Duchesne, kiedy w 1895 r. sporządza inwentarz dzieł sztuki zgromadzonych w pałacu w Wilanowie, włączając szampankę do zespołu tak ocenianych szkieł (spisuje je w specjalnie dla nich przeznaczonym od 1832 r. pomieszczeniu ekspozycyjnym na pierwszym piętrze). Nie jest on wówczas w stanie określić miejsca powstania naczynia, subtelnie zdobionego spiralnie wijącą się dokoła czary gałązką winnej latorośli, z siedzącymi wśród liści kilkoma niewielkimi ptaszkami.

Szampanka - fragment z gałązką winnej latorośli z siedzącym wśród liści niewielkim ptaszkiem

Obecnie wiemy, że ten wysokiej klasy artystycznej wyrób sztuki szklarskiej powstał w Hucie Kryształowej w starostwie lubaczowskim, w najlepszym okresie jej wytwórczości – w czasach, kiedy należała do Adama Mikołaja i Elżbiety Sieniawskich. W zachowanym w Bibliotece Czartoryskich w Krakowie rękopisie, mieszczącym listę szkieł wysyłanych z tej manufaktury do Brzeżan na pogrzeb hetmana w 1726 r., można odnaleźć opis, który poświadcza wykonanie, a także podaje cenę dwóch takich właśnie przedmiotów: kielichow Flotowych rysowanych wgrona f. 8 – 2 – 16 zł. Wśród łączonych z hutą Sieniawskich szkieł, które ocalały do naszych czasów w polskich kolekcjach, jedynie dwa flety ze zbiorów Muzeum Okręgowego w Tarnowie i jeden z Muzeum Narodowego w Warszawie mają podobnie zdobione smukłe czary. Sam zaś sposób dekoracji – spiralnie rytowana winna latorośl wokół lejkowatej czary kielicha – ma znacznie wcześniejszy rodowód; istnieje przykład pośrednio wiążący ją z Wenecją, ośrodkiem, który zapoczątkował sztukę szklarską w nowożytnej Europie. W zbiorach Bawarskiego Muzeum Narodowego w Monachium przechowywana jest szampanka, określana jako wyrób z 3. ćw. XVII w. w typie weneckim, dzieło rzemieślników z Amsterdamu lub południowych Niderlandów, z barwionego na kolor manganowofioletowy szkła, które podobnie oplata rytowana, ale i złocona gałązka.