Szkła z herbem
karta katalogowa kolekcji
Rzemiosło artystyczne
Huta kryształowa w starostwie lubaczowskim
1718-1726
Szkło przezroczyste, rytowanie, szlifowanie, częściowo polerowanie
Puchar szlifowany „w karpią łuskę” z pokrywą 30,5 x Ø 11,2 cm; Puchar z pokrywą 25,6 x Ø 12,1 cm; Puchar fasetowany z pokrywą 6 x Ø 9,6 cm
Wil.20, Wil.19, Wil.29
Puchary zdobione herbem „Leliwa” związane są z osiemnastowiecznymi właścicielami Wilanowa. Kiedy w 1720 r. Elżbieta z Lubomirskich odkupiła od królewicza Konstantego Sobieskiego dobra wilanowskie, w należącym do jej męża, hetmana wielkiego koronnego Adama Mikołaja Sieniawskiego (1666 – 1726) starostwie lubaczowskim od kilku lat funkcjonowała założona przez niego pierwsza na ziemiach polskich magnacka manufaktura szkła kryształowego. W 1717 r. rozpoczęto tam prace mające na celu uruchomienie luksusowej wytwórczości szklarskiej (obejmującej także produkcję wieloramiennych świeczników), która dorównywałaby wyrobom pochodzącym z królewskiej huty na Bielanach pod Warszawą, jak również z renomowanych ośrodków europejskich. Aby mogły zostać zrealizowane zamierzenia właściciela huty, niezbędne było w początkowym okresie oparcie jej produkcji na fachowcach sprowadzonych z zagranicy. Szczęśliwie zachowane w kolekcji wilanowskiej wczesne szkła poświadczają swoją wysoką klasą artystyczną, że Sieniawskiemu udało się osiągnąć wytyczony cel. W dzisiejszych zbiorach polskich kruche wyroby Huty kryształowej przetrwały w mocno ograniczonej liczbie. Obecność w Wilanowie dwóch pucharów szlifowanych w „karpią łuskę” i trzech fasetowanych uzmysławia, że pierwotnie wchodziły one w skład całych serwisów złożonych z naczyń o jednakowej dekoracji.
„Muzealna” historia pucharów z herbem Sieniawskiego rozpoczyna się w czasach Aleksandra Potockiego. Dopiero wówczas można je zidentyfikować wśród szkieł eksponowanych w specjalnie na ten cel przeznaczonym gabinecie na pierwszym piętrze pałacu, choć zdobiący je herb mylnie określano jako należący do rodu Tarnowskich. Najbardziej okazały kielich zaprezentowano w 1856 r. na „Wystawie starożytności i przedmiotów sztuki”, a jego szczegółowy opis w katalogu nie pomija i nałożonej na czarę pokrywy. Dzięki temu wiemy, że w tym czasie pierwotna pokrywa, której rytowane zdobienie powtarzało kwiatowy wieniec ze stopy pucharu, już nie istniała. Dobrana jako uzupełnienie – z matową gałązką winnej latorośli – choć odpowiednia formą oraz rozmiarem i także wykonana w Hucie kryształowej, zdobiona była przez nieco mniej wprawnego rytownika.
Barbara Szelegejd
Polecane
Pucharek z herbem Mniszchów i Szembeków
Pucharek z brandenburskiej huty w Zechlinie należy do tych przedmiotów, które same opowiadają nam o początkach swojej historii. Dwa polskie …
Puchar Nautilus
Naczynie dekoracyjne - Nautilus stanowi ozdobę jednej z szaf Garderoby (Gotowalni królewskiej) w Wilanowie. Jest to puchar o czarze z polerowanej muszli ślimaka morskiego (łac. Nautilus) oprawionej w srebro, bogato dekorowany, zdobiony motywami bóstw i stworów morskich.
Kieliszek
Zachowany w kolekcji wilanowskiej kieliszek ze szkła sieciowego jest przykładem wytwórczości ośrodka, który w XV w. doprowadził szklarstwo artystyczne w …