Paweł Tołstoj znalazł się w stolicy w czasie bezkrólewia po śmierci Jana III Sobieskiego, tuż przed sejmem elekcyjnym. Miasto wyraźnie mu się spodobało, mimo kłopotów ze znalezieniem zakwaterowania.
Warszawa
30 kwietnia. Przyjechałem na obiad do majętności chorążego pancernej chorągwi pana Grebowskiego, do miasteczka Okuniewo, od wsi Pustylników 2 mile. Tegoż dnia przyjechałem nocować do Warszawy, od Okuniewa 3 mile; od Węgrowa do Warszawy 11 mil polskich, a moskiewskich 55 wiorst; od Smoleńska do Warszawy polskich 161 mil, a moskiewskich 805 wiorst; a od Moskwy do Warszawy 1162 wiorsty z półwiorstą.
Warszawa to miasto wielkie, położone na lewym brzegu rzeki Wisły. Rzeka Wisła jest wielka, płynie z południa na północ. W Warszawie około podgrodzia miasta nie ma, [jest] tylko jeden zamek królewski na brzegu rzeki Wisły; ten zamek [jest] kamienną, solidną budową zrobiony. Klasztorów i kościołów kamiennych w [W]arszawie dużo, wszystkie rzymskiej religii, i domów senatorskich wielkich solidnej kamiennej budowy niemało. Warszawa cała usadowiona jest nad brzegiem rzeki Wisły; w [W]arszawie ogrodów porządnych dużo; przez rzekę Wisłę ludzi i wszystkie rzeczy pod Warszawę przewożą na promach. Ta rzeka Wisła wielkością podobna do rzeki Wołgi, płynącej pod miastem Jerosławlem [wł. Jarosławlem].
W swoją bytność w [W]arszawie mieszkałem po drugiej stronie rzeki Wisły od Warszawy, od przyjazdu z moskiewskiej strony w osiedlach, w miejscu które nazywa się Praga. W tych osiedlach dwory budowy drewnianej, dobrej. A stałem w tych osiedlach dlatego, że w [W]arszawie stałego dworu w samym mieście nie znalazłem, ponieważ mój przyjazd do [W]arszawy przypadł podczas albo w czasie samej alekcji [wł. elekcji], która [to] alekcja w tym czasie była u Polaków dla obierania króla polskiego, i zjazd w tym czasie był w [W]arszawie, wielki, wszystkim senatorom Rzeczypospolitej, obojga narodów, tak Korony Polskiej, jako i Księstwa Litewskiego; i we wspomnianym miejscu Pradze, gdzie stanąłem, z wielkim trudem stały dwór sobie wynalazłem.
Fragment publikacji oparty jest na rosyjskim wydaniu dziennika Pawła Tołstoja: Putieszestwije stolnika P.A. Tołstogo po Jewropie 1696–1699, oprac. Ł.A. Olszewskaja, S.N. Trawnikow, Moskwa 1992
