PL EN
Unia Europejska
Unia Europejska
nieslyszacy
PL EN
Unia Europejska
Unia Europejska

Kieł narwala, czyli „róg jednorożca”

karta katalogowa kolekcji

Kolekcja

Kieł narwala, czyli "róg jednorożca"

Rzemiosło artystyczne
XIX w. (oprawa)
mosiądz, kamień rzeźbiony, drewno
170,0 x 23,0 x 23,0

rog_jednorozca_narwala.jpg

ZAKUP DOFINANSOWANO ZE ŚRODKÓW MINISTRA KULTURY I DZIEDZICTWA NARODOWEGO

We wrześniu 2013 r. Muzeum Pałacu w Wilanowie wzbogaciło się o niecodzienny przedmiot – spiralnie skręcony kieł narwala (Monodon monoceros), ssaka z rzędu waleni żyjącego w wodach arktycznych wokół Grenlandii i archipelagu Nowej Ziemi, osadzony w kamiennej, trójdzielnej, neostylowej podstawie umieszczonej na drewnianym, profilowanym cokole. Zęby narwali, osiągające nawet 3 m długości, zapewne od XII w. przewożone były do Europy. Tam wierzono, że są to rogi rzadkiego i trudno uchwytnego zwierzęcia – jednorożca.

Najwcześniejsze wzmianki o istnieniu jednorożca pochodzą z Azji i datowane są na tysiące lat przed naszą erą. Na grunt kultury zachodnioeuropejskiej mit o jednorożcu przeniesiony został przez Ktezjasza, żyjącego na przełomie V i IV w. p.n.e. greckiego historyka i lekarza, przebywającego przez kilkanaście lat w niewoli na dworze perskiego króla Artakserksesa II. W dziele Indica, w którym zebrał informacje przekazywane mu przez podróżników, donosił o żyjącym w Indiach dzikim ośle, podobnym do konia, o purpurowym łbie, niebieskich oczach i białym korpusie. Na jego czole osadzony był róg – biały u nasady, czarny pośrodku, czerwony na ostrym końcu – o właściwościach neutralizujących działanie trucizny i leczniczych w przypadku epilepsji i kurczów mięśni. Jednorożca opisywali także późniejsi autorzy: Arystoteles, Pliniusz Starszy i Aelian, ale największą rolę w rozpowszechnieniu legendy o jednorożcu w świecie chrześcijańskim miały dwa źródła: Septuaginta – tłumaczenie Starego Testamentu na grecki i Physiologus – dzieło o tematyce przyrodniczej wzbogacone o wykładnię religijną.

„Róg jednorożca” był niezwykle cennym i pożądanym towarem w średniowiecznej Europie. „Rogi”, na których zakup mogli sobie pozwolić wyłącznie najzamożniejsi, przechowywane były w kunstkamerach i gabinetach przyrodniczych nie tylko ze względu na wspominane wyżej przymioty, ale również jako oznaka prestiżu i bogactwa. W swoich zbiorach posiadali je m.in. władcy angielscy, król i książęta Francji, weneccy dożowie, Medyceusze oraz papieże. Także polscy władcy zaliczali się do grona posiadaczy „rogów jednorożca”. Jeden z tego typu przedmiotów odnotowany został w inwentarzu skarbca koronnego Kazimierza Jagiellończyka z 1475 r. Za panowania dwóch ostatnich Jagiellonów zasób skarbca wawelskiego powiększył się o kolejne dwa „rogi”.

Przedmioty uchodzące za „róg jednorożca” posiadał w swych zbiorach także właściciel Wilanowa, Jan III. Przeprowadzony po śmierci króla spis kontrolny skarbca warszawskiego, pozostającego w dyspozycji burgrabiego Brochockiego, wymienia m.in. następujący przedmiot: Rybia kosc w puzdrze Cała czyli Jednoroziec. Z kolei w liście wystosowanym przez bonifratrów lwowskich do królowej Marii Kazimiery po 1696 r. odnotowane zostały: Rog Wieloryba Morskiego Jednoroscza ieden, Krokodyl dwie Rybie szpady nazwane. Ittem teyze Ryby Nos Wielki zębaty iak piła.

W czasach Sobieskiego dzięki odkryciu duńskiego lekarza Ole Worma z 1638 r. wiadomo już było, że „rogi jednorożca” w rzeczywistości są zębami morskiego ssaka – narwala, nadal stanowiły one jednak element wyposażenia wielu kunstkamer, a także, w sproszkowanej formie stosowane były jako środek leczniczy.

Małgorzata Zając

Logo MKiDN

2013-10-07
astrolabium_fot_w_holnicki.jpg

Astrolabium

Astrolabium jest jednym z najstarszych instrumentów nawigacyjnych. Nazwa przedmiotu pochodzi od dwóch greckich słów: rzeczownika astron („gwiazda”) i czasownika labein …

ad_villam_okladka_inwentarz.jpg

Inwentarz Generalny 1696 z opracowaniem

Szósty tom serii „Ad villam novam”, „Inwentarz Generalny 1696” rozpoczyna serię publikacji dokumentów inwentarzowych opisujących wyposażenie pałacu wilanowskiego od XVII do XIX wieku. Inwentarz spisany po śmierci króla Jana III Sobieskiego stanowi kluczową pozycję dla badaczy tego okresu będąc jedynym i najbardziej kompletnym rejestrem ruchomości króla na terenie stolicy. Przygotowane przez Annę Kwiatkowską opracowanie zawiera odpis dokumentu i komentarz krytyczny.

44_komensky_morskie ryby i ślimaki.jpg

O rybach osobliwych w encyklopedii Benedykta Chmielowskiego

Nowe Ateny, encyklopedia opracowana w XVIII w. przez księdza kanonika Benedykta Chmielowskiego, to skarbnica niecodziennych informacji. Charakterystycznym rysem tego kompendium …

Biuletyn Informacji Publicznej Biuletyn Informacji Publicznej

Muzeum w Internecie

Organizator

Partnerzy

Sponsorzy

Idea & Design
Copyright © Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie

Informujemy, iż w celu optymalizacji treści dostępnych na naszej stronie internetowej oraz dostosowania ich do Państwa indywidualnych potrzeb korzystamy z informacji zapisanych za pomocą plików cookies na urządzeniach końcowych Użytkowników. Pliki cookies mogą Państwo kontrolować za pomocą ustawień swojej przeglądarki internetowej. Dalsze korzystanie z naszej strony internetowej, bez zmiany ustawień przeglądarki internetowej oznacza, iż akceptują Państwo stosowanie plików cookies. Potwierdzam, że aktualne ustawienia mojej przeglądarki są zgodne z moimi preferencjami w zakresie stosowania plików cookies. Celem uzyskania pełnej wiedzy i komfortu w odniesieniu do używania przez nas plików cookies prosimy o zapoznanie się z naszą Polityką prywatności.

✓ Rozumiem