Fasada skrzydła południowego pałacu, fot. W. Holnicki

Od 2013 roku w Muzeum funkcjonuje Dział Architektury i Środowiska. Decyzja o jego powołaniu opierała się na kilkuletnim doświadczeniu, jakie było udziałem Pracowni Opieki nad Zabytkami Architektury, funkcjonującej w latach 2011-2012 w ówczesnym Dziale Konserwacji. Stwierdzono wtedy, ze trudno jest zarządzać stanem dekoracji na fasadach pałacu bez wiedzy i wpływu na stan dachów, przyziemia, stolarki okiennej i drzwiowej, a także zewnętrznych i ukrytych w murach pałacu instalacji technicznych. Konieczna okazała się integracja kilku pozornie odległych od siebie aktywności:  konserwacji i prewencji, zarzadzania infrastrukturą techniczną i zasobami budowlanymi, monitoringu środowiska muzealnego oraz opieki nad wilanowskim stanowiskiem archeologicznym.

Pałac wilanowski, sam będący wysokiej klasy zabytkiem, stanowi strukturę / skorupę, w której przechowywana jest niezwykle bogata i cenna kolekcja wrażliwych na wpływy środowiska zabytków ruchomych: obrazów, rzeźb, mebli, tkanin. Ze względu na swą wrażliwość wymagają one odpowiednich warunków przechowywania (środowisko wewnętrzne), które są regulowane przez współczesną infrastrukturę techniczną, która od lat 60. XX wieku przenika zabytkowe struktury budowlane. Sam pałac jest bezustannie poddawany nieuchronnemu działaniu czynników wietrzenia (środowisko zewnętrzne) i jego dekoracje wymagają stałego monitoringu (w istocie są to 2 kampanie: zimowa i letnia) oraz interwencji i planowania prac konserwatorskich w długiej perspektywie. Parametry obydwu środowisk (wewnętrznego i zewnętrznego) są nieustannie monitorowane przez stale doskonalone systemy zbierające, przesyłające i wizualizujące dane na potrzeby konserwatorów, techników i ogrodników. Analogiczny model wzajemnego przenikania historycznej substancji ze współczesną infrastrukturą opisuje również stan tego, co w Wilanowie znajduje się pod powierzchnią ziemi. Dzięki takiej organizacji dokonuje się również istotne  przewartościowanie tradycyjnego systemu odpowiedzialności w muzeum: technicy również stają się opiekunami zabytków, a zarządzana przez nich infrastruktura przestaje być rozpatrywana jako stan techniki, i staje się istotnym narzędziem prewencji konserwatorskiej.