Kabinet rzymski
karta katalogowa kolekcji
Rzemiosło artystyczne
Giacomo Herman (1615–1685)
Rzym, Włochy
ok. 1669–1675
drewno iglaste i topolowe fornirowane hebanem, masyw hebanowy, inkrustacje marmurem i lapis lazuli, barwne stiuki, miniatury malarskie: gwasz na pergaminie, mosiądz złocony
wys. 195 cm, szer. 159 cm, głęb. 55 cm
Dep.687 Wil.
Kabinet należy do grupy czterech unikatowych mebli barokowych pochodzących z tego samego rzymskiego warsztatu. Pozostałe trzy egzemplarze zachowały się w europejskich zbiorach: dwa w duńskich rezydencjach królewskich w Rosenborgu i Fredensborgu, a jeden w prywatnej kolekcji w Rzymie.
Mebel ma formę architektoniczną. W dolnej kondygnacji, wspartej na bogato profilowanym cokole, w środkowej części znajdują się prostokątne drzwiczki zdobione półkolumnami i brązowymi ornamentami. Wewnątrz znajduje się zamykana na zamek skrytka – tabernaculum – wyłożona różnobarwnym drewnem, kością oraz lustrami w sposób stwarzający dekoracyjną architektoniczną iluzję. W drzwiczkach oprawiona jest prostokątna, zwieńczona półkoliście miniatura, nad którą znajduje się druga, mniejsza. Znajdująca się pośrodku cokołu ukryta szuflada skrywała niewielki wirginał pochodzący z warsztatu Giovaniego Battisty Maberianiego.
Po bokach drzwiczek tabernaculum znajdują się po trzy szuflady, każda dekorowana parą prostokątnych miniatur. Pośrodku górnej kondygnacji, ujęta w dwa spływy wolutowe, znajduje się zwieńczona u góry trójkątnym tympanonem szafka zegara nocnego, wykonanego prawdopodobnie przez rzymskiego zegarmistrza Giovanniego Wendelina Hesslera, z którego do dziś zachowana jest tylko tarcza. Od góry całość zamyka złocona brązowa konna figurka legendarnego rzymskiego bohatera Kurcjusza. Części boczne zwieńczone są tralkową galeryjką z brązowymi popiersiami cesarzy rzymskich.
Nieznany autor miniatur zdobiących kabinet, przedstawiających sceny biblijne z życia Mojżesza oraz Józefa egipskiego (wg wersetów z Księgi Rodzaju i Księgi Wyjścia), inspiracje do części z nich czerpał z rzymskich fresków, malowanych na plafonach i fasetach loggii watykańskich przez Rafaela i jego uczniów.
Mebel prawdopodobnie został przekazany królowi Janowi III przez papieża Innocentego XI w uznaniu zasług położonych podczas odsieczy oblężonego Wiednia w 1683 r.
Kabinet stanął w antykamerze królewskiej rezydencji w Wilanowie. Jego opis zawierają rejestry spisane po śmierci monarchy w 1696 r.
Po śmierci Jana III z polecenia królowej Marii Kazimiery kabinet powierzono oo. kapucynom w Warszawie. 18 lutego 1733 r. tę cenną pamiątkę narodową królewicz Jakub Sobieski przekazał na własność Prowincji Polskiej oo. Kapucynów, z przeznaczeniem na cyborium do kaplicy Loretańskiej w ich klasztornym kościele w Krakowie. Tam od grudnia 1733 r. do końca XX w. mebel pełnił funkcje sakralne. Jak głosi tradycja, to przy nim w 1794 r. Tadeusz Kościuszko, wspominając czyny króla, modlił się przed ślubowaniem narodowi polskiemu walki w obronie Konstytucji 3 maja i niepodległości Polski.
Funkcje sakralne kabinetu pociągnęły za sobą zmianę jego konstrukcji i dekoracji: usunięto podstawę, figurkę jeźdźca zastąpił krzyż, w miejsce popiersi cesarzy dodano figurki świętych, wymontowano szuflady, zostawiając jedynie ścianki fasadowe z miniaturami, przestrzeń wnętrza zamieniono w szafki zamykane od tyłu drzwiczkami, usunięto instrument.
Kolejne wojny przyniosły grabieże klasztoru, a zwłaszcza skarbca, w którym przechowywano usunięte z mebla cenne elementy. Skradziono mechanizm zegara, figurki świętych i wystrój tabernakulum. Późniejsze kradzieże pozbawiły mebel części miniatur, złoconych ornamentów i dekoracyjnych płytek.
Obecnie po zabiegach konserwatorskich i rekonstrukcyjnych kabinet stanowi bezcenny przykład oryginalnego wyposażenia Antykamery Jana III.
Anna Kwiatkowska
Karolina Alkemade
Polecane
![Kabinet Jana III_fot.M.Mastykarz.jpg](https://www.wilanow-palac.pl/image.php/26643_article_list/kabinet_jana_iii_fot_m_mastykarz.jpg)
Konserwacja rzymskiego kabinetu króla Jana III
Film opowiada historię konserwacji bezcennego mebla. Kabinet należał do pierwotnego wyposażenia Antykamery Króla w pałacu wilanowskim. Jan III otrzymał go …
![kościół_kapucynów_warszawa_XVIII_w.jpg](https://www.wilanow-palac.pl/image.php/30285_article_list/kosciol_kapucynow_warszawa_xviii_w.jpg)
Z dziejów królewskiej fundacji dla warszawskich kapucynów
Kapucynów, których wspólnota zakonna oficjalnie zatwierdzona została przez papieża Pawła V w 1619 roku, zamierzał sprowadzić do Polski już Zygmunt …
![44_nagrobek z sercem sobieskiego w kościele kapucynów_m.jpg](https://www.wilanow-palac.pl/image.php/5463_article_list/sobieski_sarkofag.jpg)
Kaplica Królewska i Mauzoleum Serca Jana III Sobieskiego w kościele kapucynów w Warszawie
Kaplica Królewska w warszawskim kościele kapucynów przy ulicy Miodowej jest od 1830 r. miejscem spoczynku serca króla Jana III Sobieskiego. …
![Biurko damskie, Dep.714 Wil. - widok ogólny](https://www.wilanow-palac.pl/image.php/33685_article_list/biurko_damskie_widok_ogolny.jpg)
Biurko damskie
Francuskie damskie biurko rokokowe w typie secretaire à dos d’âne z opuszczanym pulpitem wykonane ok. 1745 r. w Paryżu przez …