W latach 1235-1240 najsilniejszą pozycję wśród książąt litewskich zdobył Mendog, władca ziem położonych między Wilią, środkowym Niemnem i Mereczanką, który stopniowo zgładził głównych litewskich konkurentów. Na arenie zewnętrznej sięgnął, w drodze działań zbrojnych lub układów, po Nowogródek, Słonim, Wołkowysk, Grodno, a także Mińszczyznę i Brasławszczyznę. Rozszerzając swe posiadłości i walcząc z opozycją innych książąt litewskich, Mendog zdecydował się szukać wsparcia u Krzyżaków. W r. 1251 przyjął z ich rąk chrzest, a dwa lata później, w swej siedzibie w Nowogródku (zdaniem niektórych historyków w Wilnie) koronował się na króla Litwy.
Pokojowe stosunki z Zakonem Krzyżackim nie trwały jednak długo. W 1261 r., na prośbę konfederacji plemion żmudzkich walczących z Zakonem, Mendog rozciągnął swą władzę na Żmudź i wypowiedział wojnę Krzyżakom. Choć krok ten nie był równoznaczny z odejściem od chrześcijaństwa, to jednak spowodował on ucieczkę z Litwy duchowieństwa, w tym także biskupa misyjnego Chrystiana. W 1263 r. Mendog został zamordowany przez swych litewskich przeciwników. Jego następcy, z mniejszym lub większym powodzeniem, kontynuowali jego politykę.
