Mikołaj Zieleński – kompozytor przełomu renesansu i baroku
DE EN PL
Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie

Pasaż Wiedzy

Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie

Mikołaj Zieleński – kompozytor przełomu renesansu i baroku Marta Klimek
Bazylika_śwMarka_Wenecja.jpg

Kompozytorem łączącym elementy renesansowej polichóralności oraz barokowej monodii akompaniowanej był Mikołaj Zieleński (1550? – 1615?). Działał na przełomie XVI i XVII wieku, lecz niewiele o nim wiadomo.

Od około 1608 roku był organistą oraz dyrygentem kapeli prymasa Wojciecha Baranowskiego w Łowiczu. Przypuszczalnie dzięki jego wsparciu Zieleński w 1611 roku wydał w Wenecji w drukarni Jacoba Vincentiusa dwa zbiory utworów kościelnych: „Offertoria totius anni” oraz „Communiones totius anni”. Informacji tych dostarcza notatka zamieszczona na karcie tytułowej zbioru Zieleńskiego. Pierwsze dzieło„Offertoria totius anni”zawiera 56 utworów. Są to w większości kompozycje siedmio- lub ośmiogłosowe na dwa chóry z towarzyszeniem organów (czasami dołączają inne instrumenty: wiole, lutnie lub fagoty). Zieleński wykorzystał tu korespondencję pomiędzy dwoma chórami, zwaną techniką polichóralną, która jest charakterystyczna dla ośrodka weneckiego.

Na rozwój polichóralności miała wpływ architektonika Bazyliki świętego Marka w Wenecji. Jej wspaniały pogłos oraz możliwość ustawienia chórów naprzeciw siebie, pozwalały na wykorzystanie tego w muzyce. Budowa bazyliki umożliwiała umieszczenie w niej dużej liczby muzyków, co miało wpływ na charakter i brzmienie utworów.

W „Offertoriach” umieścił Zieleński jeden z najbardziej rozbudowanych utworów − „Magnificat” (pieśń Maryi – „Wielbi dusza moja Pana” oparta na tekście ze Starego Testamentu, który według Ewangelii świętego Łukasza wypowiedziała Maria podczas spotkania ze świętą Elżbietą). Wykonują go trzy chóry czterogłosowe, skontrastowane za pomocą barw głosów w różnym rejestrze.

Zbiór „Communiones” zawiera utwory o innym charakterze. Kilkanaście nawiązuje do wczesnobarokowej monodii akompaniowanej. Są to utwory na głos wokalny wraz z towarzyszeniem organów. W zbiorze znajdują się także utwory dwu-, trzy- oraz pięcio- i sześciogłosowe również z organowym akompaniamentem. Dziesięć utworów stanowią kompozycje wyłącznie wokalne, bez towarzyszenia jakichkolwiek instrumentów. Wśród kompozycji z tego zbioru trzy są utworami czysto instrumentalnymi (nawiązują do włoskiej canzony i ricercaru). Wykorzystano w nich instrumenty smyczkowe, dęte oraz organy.

Sam fakt wydania zbiorów Zieleńskiego w Wenecji świadczy o wysokiej randze jego kompozycji. Wszystkie utwory, jakie znamy, umieszczone są w zbiorach „Offertoria totius anni” oraz „Communiones totius anni”. Reprezentują one odmienny charakter, nawiązując do dwóch różnych stylów. „Offertoria” to dzieła monumentalne i pełne kontrastów, „Communiones” – z bogatym zdobieniem linii melodycznej. Dualizm w twórczości jest charakterystyczny dla kompozytorów działających na przełomie epok i daje bogaty obraz zmian zachodzących w tym czasie w muzyce.

Informujemy, iż w celu optymalizacji treści dostępnych na naszej stronie internetowej oraz dostosowania ich do Państwa indywidualnych potrzeb korzystamy z informacji zapisanych za pomocą plików cookies na urządzeniach końcowych Użytkowników. Pliki cookies mogą Państwo kontrolować za pomocą ustawień swojej przeglądarki internetowej. Dalsze korzystanie z naszej strony internetowej, bez zmiany ustawień przeglądarki internetowej oznacza, iż akceptują Państwo stosowanie plików cookies. Potwierdzam, że aktualne ustawienia mojej przeglądarki są zgodne z moimi preferencjami w zakresie stosowania plików cookies. Celem uzyskania pełnej wiedzy i komfortu w odniesieniu do używania przez nas plików cookies prosimy o zapoznanie się z naszą Polityką prywatności.

✓ Rozumiem