Prace konserwatorskie w Pokoju Cichym
Z końcem roku 2013 zakończono pierwszy etap prac konserwatorsko-restauratorskich przy polichromiach w Pokoju Cichym, niezwykłym pomieszczeniu znajdującym się na pierwszym piętrze pałacu wilanowskiego bezpośrednio nad Sypialnią Króla. Ściany i sklepienie tego niskiego wnętrza pokrywają iluzjonistyczne malowidła freskowe z XVII, a także najprawdopodobniej z początku XVIII w. (te starsze przypisywane są Jerzemu Eleuterowi Siemiginowskiemu). Niestety freski są bardzo zniszczone, choć w przeszłości były wielokrotnie konserwowane. Od ostatnich kompleksowych prac w pokoju minęło pół wieku i teraz niezbędna była ponowna gruntowna konserwacja i restauracja. Prace przeprowadzono w ramach powołanego przez MKiDzN Programu Generalnego Konserwatora Zabytków – Rewitalizacja obiektów i konserwacja kolekcji Muzeów Rezydencji Królewskich.
Poniżej - relacja o przebiegu I etapu prac konserwatorskich i badań przeprowadzonych w Pokoju Cichym.
Wrzesień 2013
Zanim konserwatorzy przystąpili do działania zbudowano rusztowanie wraz z tunelem umożliwiającym przechodzenie zwiedzających przez miejsce prac i podglądanie konserwatorów. Ze względu na nietypowy kształt i niewielką wysokość wnętrza zabudowa i przejście są dość niskie. Prosimy o wyrozumiałość - konserwujemy te malowidła dla poprawienia ich stanu i dla dostarczenia zwiedzającym nowych wrażeń w barokowej rezydencji.
Właśnie rozpoczęło się żmudne oczyszczanie barokowych kompozycji. Odsłaniane są spod rozległych dawnych retuszy duże obszary na ścianach i sklepieniu. Będą one wymagały w przyszłości rekonstrukcji, ale już teraz widoczne jest większe nasycenie barw i kontrastów ocalałych fragmentów oryginalu.
Październik 2013
W trakcie chemicznego i mechanicznego oczyszczania malowideł, ukazują się nie tylko pierwotne barwne kompozycje, ale również niezwykle interesujące z punktu widzenia historii pałacu, kolejne warstwy chronologiczne. Odsłanianie ich pozwoli na głębsze zrozumienie historii wnętrza, które ulegało w przeszłości przekształceniom. W XIX w. były tu dekoracje w stylu chińskim.
Sporym wyzwaniem dla konserwatorów są zanieczyszczenia ilaste i żelaziste obecne w tynkach, zarówno na plafonie jak i na ścianach. Aby odzyskać dawną kolorystykę wnętrza trzeba je teraz usunąć przy pomocy kompresów.
Z powodu złego stanu malowideł ściennych konieczna jest konsolidacja strukturalna ich warstw – podklejanie pęcherzy i rozwarstwień podtynkowych, wykonywane przez podklejanie i wypełnianie iniekcjami ciśnieniowymi spoiwem mineralnym. Równocześnie usuwane są stare uzupełnienia - łaty wapienno-piaskowe oraz dodatki cementowe szkodliwe dla zabytku.
Obecny wygląd wnętrza może zaskakiwać, ale aby odzyskać jego dawną urodę trzeba powrócić do stanu sprzed ostatnich prac, które miały miejsce pół wieku temu.
Listopad 2013
Z początkiem listopada działania konserwatorskie w Pokoju Cichym weszły w drugą fazę prac. Specjaliści skoncentrowali się przede wszystkim na usuwaniu wtórnych warstw tynków oraz łat cementowych. Działania te połączone są z jednoczesną konsolidacją wszystkich osłabionych fragmentów warstw konstrukcyjnych. Wykonano już serię zastrzyków podtynkowych mających na celu wzmocnienie podłoża fresków.
Jednocześnie kontynuowano zakładanie kompresów dla usunięcia przebarwień ilastych i żelazistych. W tym celu na całą powierzchnię malowideł, zarówno na plafonie jak i na ścianach, nałożone zostały warstwy nawilżonej ligniny.
Dla uzupełnienia ubytku fragmentu sklepienia konserwatorzy przygotowali specjalną konstrukcję z prętów z włókna szklanego zatopionych w żywicy syntetycznej.
W najgłębszych partiach ubytków tynku nałożono pierwsze warstwy zapraw wapienno-piaskowych z wypełniaczami ceramicznymi. Będą one służyły jako podkład pod kolejne warstwy wyrównujące powierzchnię podłoża przyszłych rekonstrukcji fresków.
Obecnie dekoracje w Pokoju Cichym, pozbawione dawnych uzupełnień kompozycji i retuszy, znacznie odbiegają od pierwotnych założeń ich autorów, jednakże dbałość o dobry stan malowideł wymagał dogłębnych interwencji w ich strukturę.
Grudzień 2013
Sklepienie XVII wiecznego Pokoju Cichego zbudowane jest w sposób nietypowy i niesłychanie nowatorski. Do promieniście zbiegających się żeber sklepiania zostały od dołu przybite połówki nieokorowanych gałęzi leszczynowych. Na tak powstałej „pajęczynie” ułożono płytki ceramiczne tworząc strukturę na wzór połaci dachowej. Zalano ją od góry zaprawą wapienno-piaskową z dodatkiem wypełniacza organicznego. Na tej stabilnej i względnie lekkiej konstrukcji wykonano od dołu kolejne narzuty formując podłoże pod malowidło ścienne.
Obecnie trwające prace objęły również konserwację i termomodernizację przestrzeni nad pomieszczeniem Pokoju Cichego. Usunięto leżącą bezpośrednio na polepie warstwę zmurszałej wełny mineralnej, oczyszczono i zdezynfekowano konstrukcję. Koniecznym okazało się również usunięcie obszarów łat gipsowych z lat 60. XX w. z zatopionymi w nich rdzewiejącymi siatkami metalowymi.
Polepę skonsolidowano i uzupełniono jej ubytki. Zabytkowe elementy metalowe zostały odrdzewione i zabezpieczone. Konserwatorzy dosztukowali także podciągi stalowej konstrukcji, do której w latach powojennych podwieszone zostało zabytkowe sklepienie. Wykonano również wentylowaną izolację termiczną stropu, odsuwając ją od powierzchni stropu. Prace te poprzedzone zostały wykonaniem inwentaryzacji i dokumentacji pomiarowej sklepienia.
Styczeń 2014
Z końcem roku 2013 zakończono pierwszy etap prac konserwatorsko-restauratorskich przy polichromiach w Pokoju Cichym. Obecny stan dla wielu może wydawać się szokujący. Malowidła oczyszczone z licznych retuszy, przemalowań i rekonstrukcji ukazały pełnię zniszczeń jakim malowidła te uległy na przestrzeni wieków. Konserwatorzy uzupełnili spodnią warstwę zaprawy wapienno piaskowej, scalając jedynie jej kolor z otaczającymi ją polichromiami. Obecnie widzimy wyraźnie fragmenty pierwotnych fresków wykonanych w czasach króla Jana III.
Kolejnym etapem prac będzie wykonanie barwnych rekonstrukcji brakujących fragmentów na scianach i plafonie. Z uwagi na iluzjonistyczny charakter przedstawień, istotnym jest właściwe opracowanie skomplikowanych skrótów perspektywicznych, które pozwolą na właściwe odczytanie scen przez zwiedzających. >> o II etapie prac czytaj tutaj
Polecane
Program Generalnego Konserwatora Zabytków
W 2013 r. dzięki inicjatywie Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego został powołany Program Generalnego Konserwatora Zabytków – Rewitalizacja obiektów i …
