Owocowe kolumny – galeria południowa

Dwie galerie boczne Pałacu w Wilanowie łączą jego główny korpus z dwoma wieżami. Widoczne od strony ogrodów zewnętrzne elewacje tych galerii wyróżniają się wielkimi oknami. Z boków każdej wnęki okiennej są widoczne po dwie kolumny, które nazwałam „owocowymi” ze względu na niezwykłe kapitele (wyjaśniam to dokładniej w artykule Co to są „owocowe kolumny”?). Głowice kolumn są ozdobione dużymi ślimacznicami, a z ich zwojów zwieszają się szarfy, na których w otoczeniu liści wiszą różnorodne owoce.

Po bliższym przyjrzeniu się można odnieść wrażenie, że twórca „owocowych kolumn” przywiązywał szczególnie dużą wagę do ukazania wielkiego zróżnicowania kształtów tych organów roślinnych. Niektóre z nich stanowią jedynie wytwór fantazji artysty - są fantastyczne, nie przypominają żadnych znanych mi roślin (trzeba oczywiście brać pod uwagę możliwość, że takie owoce w rzeczywistości istnieją, ale ja ich po prostu nie znam), natomiast inne stanowią bardzo wierne odzwierciedlenie budowy owoców konkretnych gatunków.

Galeria południowa ma pięć okien wychodzących na ogród barokowy, dlatego jest tu dziesięć „owocowych kolumn”. Wystarczy kliknąć w wybraną fotografię, żeby zobaczyć ją w powiększeniu i dowiedzieć się, jakie owoce zawiera wybrana głowica.

Kolumna S1 (owoc niezidentyfikowany, owoc niezidentyfikowany, cytryna)

Na kolumnie położonej najdalej od głównego korpusu wilanowskiego Pałacu widać dwa niezidentyfikowane owoce. Wyglądają dość prawdopodobnie, ale są na tyle mało charakterystyczne, że w ich przypadku sugerowanie przynależności do gatunku będzie bardzo problematyczne. Z lewej strony mamy natomiast wyrazistą, realistycznie przedstawioną cytrynę (zob. artykuł na ten temat).

Dwie kolumny okalające okno zlokalizowane najdalej od głównego korpusu Pałacu pochodzą prawdopodobnie z okresu gruntownej rozbudowy rezydencji w XVIII w. Na polecenie ówczesnej właścicielki dóbr wilanowskich Elżbiety Sieniawskiej dobudowano boczne skrzydła Pałacu. Wydłużono wówczas południową galerię, umieszczając na niej piąte okno.

Kolumna S2 (owoc z liściastym kielichem, owoc niezidentyfikowany, owoc zniekształcony)

Na tej kolumnie Centralnie położony niezidentyfikowany owoc może być np. pomarańczą chińską. Niektóre odmiany tego cytrusa tworzą dodatkowe komory nasienne, co z zewnątrz jest widoczne jako wybrzuszenie na szczycie owocu. Wyrzeźbiono tu także owoc z dużym liściastym kielichem - widać go na lewym boku kapitelu zauważam niewielkie podobieństwo do pigwy (zob. artykuł na ten temat). Z lewej strony, między kolumną a wnęką okienną można dojrzeć owoc zniekształcony - z dwoma dziwnymi zgrubieniami, tworzącymi łukowate linie. To może być realistyczne przedstawienie jakiegoś cytrusa o nieregularnym kształcie, ale jednoznaczne rozpoznanie jest tu bardzo trudne.

Kolumna S3 (cytryna, pigwa, fantazyjny owoc z trzema nasionami)

Można tu odnaleźć zarówno realistycznie przedstawioną cytrynę o regularnych kształtach, jak i dość podobny do pigwy owoc z dużym liściastym kielichem kwiatowym, a także zupełnie moim zdaniem abstrakcyjny twór (nazwałam go „fantazyjny owoc z 3 nasionami” - na zdjęciu jest on ujęty z boku i nasiona są słabo widoczne). Ten ostatni przypadek jest szczególnie trudny do interpretacji. Nie jestem nawet pewna, czy jest to jeden pęknięty owoc z trzema nasionami w środku, czy może są to trzy owoce otoczone okółkiem liści. Dziwadło, i... już!

Kolumna S4 (tykwa?, brzoskwinia, owoc niezidentyfikowany)

Z lewego boku kapitelu tej kolumny wyrzeźbiono owoc o bardzo charakterystycznym kształcie. Widać tu jakieś „dziwadło” ze skręconą wypustką - gdybym musiała zaliczyć ten owoc do jakiegoś gatunku, to zaproponowałabym tykwę pospolitą Lagenaria siceraria (zob. artykuł na ten temat).

Prawy bok głowicy zawiera niezidentyfikowany owoc z trzema niewielkimi liśćmi o falistym brzegu. Nie potrafię powiedzieć, co to za roślina...

W centrum umieszczono owoc z charakterystycznym „przedziałkiem”. Moim zdaniem można go uznać za brzoskwinię lub morelę (zob. artykuł na ten temat) - to przypadek unikalny wśród motywów roślinnych na „owocowych kolumnach” Pałacu w Wilanowie!

Kolumna S5 (jabłko?, granat, cytrus)

To kolumna jabłkowo-granatowo-cytrusowa! Z prawej wyrzeźbiono owoc podobny do jabłka (zob. artykuł na ten temat), w centrum widać pęknięty granat (zob. artykuł na ten temat) - szczelina przebiega aż od wydatnego kielicha, a w niej widoczne są liczne kuliste nasiona. Prawy bok jest zajęty przez owoc cytrusowy - to może być troszkę niekształtna cytryna Citrus limon, lub cytron (cedrat Citrus medica).

Kolumna S6 (cytryna, jabłko?, cytrus)

Na tej kolumnie jabłko pojawia się w centrum głowicy. Natomiast z obu boków tej głowicy są cytrusy – ten z lewej można uznać za „ładną” cytrynę o regularnym kształcie, a z prawej jest jakiś owoc cytrusowy z lekko zakrzywionym szczytem. W tym ostatnim przypadku może to być zarówno nieco „krzywa” cytryna Citrus limon, jak i cedrat Citrus medica – gatunek charakteryzujący się dużą zmiennością (i często nieregularnością) kształtu owoców).

Kolumna S7 (owoc bruzdowany, niezidentyfikowany owoc z 3 liśćmi, owoc niezidentyfikowany)

Bruzdowany owoc z lewej strony jest wyraźnie wydłużony i nie ma na szczycie pozostałości po kielichu kwiatowym. Nasuwają mi się tu dwa skojarzenia: melon lub owoc kakaowca (zob. artykuł na ten temat). W centrum głowicy jest niezidentyfikowany owoc z trzema liśćmi (?) o karbowanym brzegu. Owocu z prawej strony również nie potrafię zidentyfikować. Chyba nie jest to jabłko - wypukłości na szczycie układają się w sposób, który nie jest typowy dla owoców jabłoni domowej Malus domestica.

Kolumna S8 (cytrus, jabłko?, owoc niezidentyfikowany)

Owoc z lewego boku kapitelu nazwałam ogólnie cytrusem, ponieważ jego szczyt jest lekko wypukły i mam wątpliwości, czy to cytryna zwyczajna Citrus limon, czy może już pomarańcza chińska Citrus sinensis z niewielką wypukłością na szczycie. Tak, czy siak: to jest moim zdaniem owoc cytrusowy. W centrum przedstawiono owoc zbliżony wyglądem do jabłka (choć równie dobrze może to być jakaś inne drzewo tworzące duże soczyste owoce!). Z lewej strony lekko spłaszczony owoc jest tak słabo widoczny, że nie mogę podjąć się jego identyfikacji.

Kolumna S9 (owoc niezidentyfikowany, cytryna, niezidentyfikowany owoc z trzema liśćmi)

Mamy tu aż dwa owoce przedstawione dość realistycznie, a jednak nierozpoznawalne. Owoc przy ścianie (z lewej) jest zbyt słabo widoczny, żeby go identyfikować. Natomiast owoc z prawego boku głowicy widać bardzo dobrze - ma trzy niewielkie, ale wyraźnie ząbkowane liście, wyrastające zapewne z gałązki, na której rozwijał się ów owoc. Niestety, ani kształt liści, ani owocu nie dostarczają argumentów przemawiających za przynależnością tej rośliny do konkretnego gatunku.

W centrum kapitelu wyrzeźbiono cytrynę – tu kształt owocu nie pozostawia wątpliwości!

Kolumna S10 (cytryna, owoc niezidentyfikowany, owoc niezidentyfikowany)

Na kapitelu tej kolumny widać dwa niezwykle trudne do identyfikacji owoce. Oba wyglądają bardzo prawdopodobnie - takie organy mogą istnieć w przyrodzie, ale na naszej głowicy przedstawiono je w taki sposób, że trudno znaleźć tu cechy umożliwiające rozpoznanie przynależności gatunkowej roślin. Z lewej strony głowicy widać cytrus o wyraźnej, symetrycznej wypukłości na szczycie owocu - to chyba cytryna Citrus limon. W porównaniu z cytrusami przedstawionymi na kolumnach galerii północnej (por. artykuł pt. „Owocowe kolumny galerii północnej”) ma ona dużo bardziej regularny kształt.

Aut. fot.: H.Galera