„Zrównoważony rozwój środowiska – wyzwania i szanse” – relacja z debaty
2 czerwca 2016 r. w Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie odbyła się kolejna debata publiczna realizowana w ramach projektu „Edukacja społeczna w konflikcie urbanizacyjno-ekologicznym na terenie Muzeum Pałacu w Wilanowie”. Tym razem spotkanie dotyczyło idei zrównoważonego rozwoju, która jest jednym z kluczowych postulatów współczesnej ochrony środowiska. Witając uczestników debaty, dr Agnieszka Laudy zwróciła uwagę na obecność tego pojęcia w dyskursie publicznym, przywołując między innymi międzynarodowe obchody Europejskiego Tygodnia Zrównoważonego Rozwoju.
Paweł Jaskanis, dyrektor Muzeum, podkreślił znaczenie przyrody dla wilanowskiego założenia pałacowego i dla odwiedzających je gości. Zwrócił uwagę na fakt, że połączona troska zarówno o zasoby kultury, jak i natury wymaga zmian w organizacji muzeum i jego ofercie edukacyjnej, które obecnie są wprowadzane. Otoczenie pałacu w Wilanowie jest niezwykłym bogactwem, które należy z jednej strony uchronić przed rosnącą presją urbanizacyjną, a z drugiej – popularyzować i udostępniać publiczności.
Prof. Ewa Symonides przedstawiła szeroki kontekst powstania i użycia pojęcia „zrównoważonego rozwoju”. Zaprezentowana przez nią historia naukowych badań nad problemem degradacji środowiska naturalnego oraz międzynarodowych prób stworzenia systemu jego ochrony pozwoliła zrozumieć słuchaczom doniosłość dyskusji nad problemem zrównoważonego rozwoju. Jego nieodzowność w skali globalnej pokazuje zestawienie dwóch statystycznych danych z ostatnich dziesięcioleci: gwałtownego wzrostu liczebności ludzi z jednej strony i poważnego ubytku gatunków roślin i zwierząt z drugiej. Skojarzenie tych zjawisk uświadamia nam, że podstawową troską globalnej polityki powinno być zaprojektowanie rozwoju zapewniającego równowagę w perspektywie przyszłych pokoleń. Do zrealizowania tego celu konieczna jest integracja różnego rodzaju działań z zakresu potrzeb społecznych, środowiskowych i ekonomicznych. Te wnioski przyjmują polskie i międzynarodowe dokumenty, jak choćby Konstytucja RP. Po latach debat nad ochroną środowiska jasne stały się niestety również przeszkody dla wprowadzania ekologicznych postulatów. Wśród najważniejszych można wymienić egoizm bogatych krajów, trudną sytuację krajów biednych, krótkofalową wizję polityków, a także powszechną niewiedzę o mechanizmach degradacji środowiska i jej konsekwencjach.
Dynamikę tragicznego konfliktu między zasobami planety a rosnącymi potrzebami populacji przybliżyła słuchaczom prof. Joanna Pijanowska. Przedstawiając historię gwałtownego wzrostu liczby ludności od czasu rewolucji przemysłowej, omówiła kolejne próby naukowego ujęcia problemu możliwego wyczerpania zasobów naturalnych. Jedną z przywołanych figur był Thomas Robert Malthus (1766–1834), który jako pierwszy opisał związek między liczbą ludności a ilością zasobów, stwierdzając, że populacja rośnie geometrycznie, a zasoby – arytmetycznie. Prowadzi to do tzw. pułapki czy katastrofy malthuzjańskiej: momentu, w którym potrzeby rosnącej populacji przerosną dostępne zasoby. Prof. Pijanowska przedstawiła najważniejsze terminy i koncepcje, które używane są w dyskursie ekologicznym, takie jak: „pojemność środowiska” (carrying capacity), „ecological footprint” czy „prawo minimum Justusa von Liebiega”. Obecnie mamy do czynienia z dwoma postawami: neomalthuzjańską, której zwolennicy zwracają uwagę na skończoność dostępnych zasobów, oraz tzw. kornukopią, czyli wiarą w to, że wzrost liczby ludności zostanie zrównoważony postępem technicznym.
Kolejna prezentacja dotyczyła już problematyki lokalnej. Prof. Tomasz Żylicz przedstawił efekty pracy swojego zespołu, który podjął próbę ekonomicznej wyceny przyrody znajdującej się w otoczeniu wilanowskiego pałacu. Zwrócił uwagę słuchaczy na trudności w jednoznacznej wycenie zasobów przyrody. Miernikiem stosowanym zazwyczaj jest cena, którą mieszkańcy lub użytkownicy terenów są potencjalnie w stanie zapłacić, by zachować stan przyrody. W przypadku Wilanowa wzięto pod uwagę środki publiczne przeznaczane na utrzymanie stanu ekosystemów. Prof. Żylicz podzielił usługi ekosystemowe na trzy typy: surowcowe, regulacyjne i rekreacyjne. Każda z nich została oddzielnie wyceniona. Wszystkie te funkcje w otoczeniu pałacu spełniają zarówno łąki, zadrzewienia, jak i siedliska wodne, które mają przeważającą rolę w funkcji regulacyjnej terenu.
Czwarty z zaproszonych prelegentów, dr Paweł Skawiński, wieloletni dyrektor Tatrzańskiego Parku Narodowego, przedstawił wybrane zagadnienia ochrony przyrody Tatr. Prezentując sytuację polskiej części gór, wskazał na momenty problematycznego styku cywilizacji i chronionej przyrody: nade wszystko bliskie sąsiedztwo parku i strefy zabudowy miejskiej oraz turystyczne wyprawy w góry. Słuchacze mieli okazję zapoznać się z danymi dotyczącymi liczby turystów, a także osiągnięciami TPN w dziedzinie ochrony przyrody. Mimo intensywnego ruchu turystycznego, udało się w Tatrach stworzyć warunki do wzrostu zalesienia, a także rozwoju zwierzyny, w tym dużych drapieżników: rysia, wilka i niedźwiedzia. Problemem wciąż pozostaje proces zanikania bioróżnorodności flory oraz zakłócanie przez człowieka naturalnego zachowania zwierząt.
Prezentacje prelegentów zakończyła dyskusja, podczas której rozwinięto wybrane zagadnienia, m.in. ochronę dzikich terenów parków narodowych oraz trojakie ograniczenie dostępu do nich turystów (przestrzenne, czasowe i liczbowe). Pogłębiony został również temat metodologii ekonomicznych badań nad wyceną usług ekosystemowych.
Debata „Zrównoważony rozwój środowiska - wyzwania i szanse” odbyła się w ramach projektu „Edukacja społeczna w konflikcie urbanizacyjno-ekologicznym na terenie Muzeum Pałacu w Wilanowie” realizowanego dzięki wsparciu udzielonemu przez Islandię, Liechtenstein oraz Norwegię w ramach Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego.
Polecane
„Bioróżnorodność” – cykl debat publicznych
W ramach projektu „Edukacja społeczna w konflikcie urbanizacyjno-ekologicznym na terenie Muzeum Pałacu w Wilanowie” odbyły się dwa cykle debat poświęconych …
Projekt „Edukacja społeczna w konflikcie urbanizacyjno-ekologicznym na terenie Muzeum Pałacu w Wilanowie” – filmy
Celem tego projektu było przekazanie społeczeństwu wiedzy na temat różnorodności biologicznej ekosystemu w granicach historycznej rezydencji wilanowskiej i – co …
„W sąsiedztwie wielkiego miasta” – relacja z debaty
Wilanów jest miejscem łączącym w sobie kulturę i naturę, bogatą kilkusetletnią historię i dynamiczną współczesność. Ze spokojnej wsi pod Warszawą, …
„Bioróżnorodność w Morysinie” – relacja z debaty
9 października 2014 r. pałacu w Wilanowie odbyła się debata publiczna poświęcona rezerwatowi przyrody Morysin znajdującemu się na terenie Muzeum …
