Portret Izabeli Lubomirskiej, Marcello Bacciarelli, 1770-1779; Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie

Izabela Lubomirska, urodzona w maju 1736 r., była córką Zofii Marii z Sieniawskich 1° v. Denhoffowej, 2° v. Czartoryskiej (1699–1771) – właścicielki rezydencji w Wilanowie, Sieniawie, Puławach oraz Brzeżanach, i Augusta Aleksandra Czartoryskiego (1697– 1782) – jednego z najbardziej utalentowanych polityków doby saskiej. Jej bratem był Adam Kazimierz Czartoryski (1734–1823), pretendent do tronu polskiego, a do kręgu rodzinnego należały tak wybitne osobistości, jak Stanisław August Poniatowski (1732–1798), król Polski (z którym początkowo łączyły ją zażyłe relacje, a z czasem głęboka niechęć) czy bratowa Izabela z Flemmingów Czartoryska (1746–1835), twórczyni pierwszego polskiego muzeum historycznego w Świątyni Sybilli  i Domku Gotyckim w Puławach.

W wieku 17 lat Izabela poślubiła marszałka wielkiego koronnego Stanisława Lubomirskiego (1721–1783), ich związek trwał 30 lat. Odebrała staranną edukację, swobodnie poruszała się wśród ludzi nauki i sztuki. Prowadziła salony będące miejscem spotkań europejskiej śmietanki towarzyskiej i artystycznej, W ten sposób inspirowała przepływ najnowszych trendów artystycznych do Polski. Matka czterech córek, zadbała o ich wykształcenie i przyszłość. Trzy z nich wydała za mąż za trzech Potockich reprezentujących elitę intelektualną kraju: braci Ignacego (1750–1809) i Stanisława Kostkę (1755–1821), wybitnych polityków i reformatorów, oraz za Jana Potockiego (1761–1815) – pisarza i podróżnika. Najwięcej miłości okazywała jednak Henrykowi Lubomirskiemu (1777–1850), którego uznała za przybranego syna (faktycznie był dzieckiem kasztelana kijowskiego Józefa i Ludwiki z Sosnowskich). Troszczyła się również o poddanych w swoich wielkich majątkach ziemskich, którymi z powodzeniem zarządzała po śmierci męża; zakładała szkoły i promowała podstawowe zasady higieny i bezpieczeństwa (wprowadziła piorunochrony).

Czuła się obywatelką Europy. Wiele podróżowała, często bywała na europejskich dworach, posiadała pałace w Paryżu i Wiedniu. Była kobietą o silnej osobowości, energiczną, zainteresowaną najnowszymi zdobyczami nauki, ale i modnymi nowinkami, takimi jak pasjonujący ją magnetyzm. Do końca swojego długiego, osiemdziesięcioletniego życia brała aktywny udział w wydarzeniach, które animowała i które rozgrywały się wokół niej.

Portret Stanisława Kostki Potockiego, Anton Graff, 1785; Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie

Księżna Izabela Lubomirska – zwana Błękitną Markizą od ulubionego koloru sukien – wiele uwagi poświęciła również upiększaniu swoich polskich rezydencji zgodnie z najnowszymi modami. Szczególnych doznań dostarczały jej teatr i muzyka, z upodobaniem kolekcjonowała także dzieła sztuki, od malarstwa po rzemiosło artystyczne. Fascynowały ją najnowsze trendy w założeniach ogrodowych, przede wszystkim kompozycje ogrodów angielskich.

Pasja kolekcjonerska połączyła ją z zięciem, Stanisławem Kostką Potockim, znawcą sztuki. Wspólnie odbyli podróże po Włoszech, Francji i Anglii. Chętnie zasięgała jego rad przy okazji zakupów dzieł do swoich zbiorów, poważała jego wiedzę i zasługi dla szerzenia oświaty w kraju. Te względy sprawiły, że córkę Aleksandrę i jej męża, Stanisława Kostkę Potockiego, uznała za najlepszych opiekunów podwarszawskiej posiadłości w Wilanowie. Cechy charakteru obojga małżonków oraz zasoby finansowe Aleksandry gwarantowały zachowanie genius loci historycznej rezydencji królewskiej.

Apartamenty Marszałkowej Lubomirskiej

Izabela Lubomirska wprowadziła liczne zmiany w rezydencji wilanowskiej: to z jej inspiracji powstały tu budynki Kordegardy, Oficyny Kuchennej oraz Łazienki, a także park angielsko-chiński. Zachowując centralną część rezydencji (poświęconą królowi Janowi III) w stanie właściwie nienaruszonym, księżna marszałkowa rozbudowała i urządziła dla siebie południowe skrzydło pałacu. W części skrzydła i apartamentu kąpielowego zaleciła łączenie w dekoracjach elementów rokokowych z klasycyzującymi, co czyniło wnętrza i elewacje niezwykle nowatorskimi. Wisiały tu obrazy o najróżniejszej tematyce – od portretów po malarstwo rodzajowe, krajobrazy, sceny marynistyczne i batalistyczne. Dzisiaj śladem następujących w tym czasie przemieszczeń kolekcji jest fakt, że w obecnych zbiorach łańcuckich jest co najmniej 8 obrazów wymienianych w 1793 roku w Apartamentach marszałkowej. Ściany Przedpokoju i Sypialni Złotej pokryto szczególnie modnymi w tamtym czasie papierowymi obiciami sprowadzonymi z Anglii, zdobionymi ornamentami kwiatowymi, arabeskami i motywami chińskimi. Kolejne dwa pomieszczenia udekorowano tkaninami w kolorze zielonym, ze złotymi nićmi. Kosztownym uzupełnieniem były liczne zwierciadła w wyzłacanych ramach. Stąpano po jaworowych i dębowych posadzkach układanych w szachownice. W chłodne dni rozpalano kominki z „taflami żelaznymi z cyfrą J.L.”. Światło do wnętrz wpadało przez dubeltowe okna, a wieczorami pochodziło od płonących świec osadzonych zapewne w kryształowych żyrandolach, jako że wspomina się o ich czeskiej proweniencji.