Od ponad pół wieku czytam „Trylogię” Sienkiewicza (o czym chyba już wzmiankowałem pod tą koszulką), ostatnio zdarzyło mi się nawet po nocy i po angielsku. Wcale nie szło źle, choć, nie powiem, oryginał łatwiej się czyta. I wciąż różne nowe rzeczy przychodzą mi do głowy: np. że Henryk Sienkiewicz, pisarz nie bez przyczyny mający opinię nieco rozlewnego, bardzo lubił wyrażać się ściśle, lubił sobie zdefiniować to i owo albo tego i owego. Klasyczny przykład to definicja wuja, którą podaje Roch Kowalski w rozmowie z Zagłobą – „wuj to wuj”. Z kronikarskiego obowiązku (przecież wszyscy to wiedzą) nadmienię, że w istocie był taki towarzysz spod poważnego znaku, który w bitwie warszawskiej złożył się był kopią na Karola Gustawa: nazywał się pono Kowalowski albo Kowalski. Imię, co prawda nie to, bo Jakub, nie Roch, ale furda imię, grunt nazwisko. Zapewne tak właśnie myślał reżyser Jerzy Hoffman, skoro obsadził w tej roli Krzysztofa Kowalewskiego, który na osiłka – a takim przecie był p. Roch – w żadnej mierze nie wyglądał. No może inną przesłanką był radiowy p. Sułek z „Sześćdziesięciu minut na godzinę”, gdzie Kowalewski udatnie udawał głupka, ale całkiem innego niż Sienkiewiczowski Roch. Tak czy inaczej, był to wojownik tyleż głupi, co mężny: nad jego trupem król Szwecji zawołał – „Gdybym miał przynajmniej dziesięć tysięcy takich żołnierzy, to nie tylko Turcję, ale cały świat spodziewałbym się z łatwością podbić” (za „Klimakterem” Wespazjana Kochowskiego). Jest tu pewien paradoks, bo zabijając  dzielnego husarza (choć może zastrzelił go Bogusław Radziwiłł), król umniejszył liczbę „takich żołnierzy”. Lepiej zresztą, że król całego świata (włącznie z Turcją) nie podbił, bo byłaby jeszcze większa rzeź i kapusta.