Planowanie muzeum w otoczeniu | sprawozdanie z międzynarodowego seminarium ICOM
16 i 17 maja 2017 odbyło się w Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie międzynarodowe seminarium współorganizowane z muzeum przez ICOM Europe i ICOM Polska zatytułowane „Planowanie muzeum w otoczeniu” zrealizowane w cyklu ICOM Europe „Główne kierunki w zarządzaniu muzeum”.
Punktem wyjścia była przegłosowana na Konferencji Generalnej ICOM w Mediolanie 9 lipca 2016 roku – rezolucja zatytułowana „Odpowiedzialność muzeum za krajobraz” , która otworzyła ważny i trudny rozdział w historii muzeów. Po raz pierwszy w XXI wieku – to, co w istocie stanowi esencję zachodzących w świecie muzeów zmian – zostało ujęte w treści rezolucji (w załączeniu treść w tłumaczeni na język polski). Jej praktyczne wdrożenie wymaga nie tylko zmiany myślenia w samych muzeach, ale przede wszystkim wielkiej pracy na rzecz zrozumienia przez system administracji państwa czy samorządów terytorialnych oraz przez polityków i innych decydentów – nowej roli, jaką te instytucje mogą z sukcesem pełnić w ochronie dziedzictwa kultury, natury i uczestnictwie w działalności społecznej. Muzea są bowiem największymi ze względu na wartość zbiorów i najwyższy profesjonalizm instytucjami opieki nad dziedzictwem materialnym i niematerialnym, dodatkowo wyspecjalizowanymi w przekazywaniu wzorów kultury i ich wartości oraz edukacji społecznej. Ponadto pełnią rolę generatorów turystyki masowej i z tego powodu stanowią ważne ogniwo gospodarki czasu wolnego.
Uczestnikami seminarium byli najwybitniejsi znawcy zagadnienia, a zarazem inicjatorzy rezolucji: Luis RAPOSO prezydent ICOM Europe, Alberto GARLANDINI – prezydent ICOM Włochy i członek Komitetu Doradczego ICOM, Dorota Folga Januszewska, prezydent ICOM Polska i prezydent Komitetu ds. Rezolucji ICOM, który przygotował w/s zalecenia, Daniele JALLA, prezydent ICOM Włochy w l. 2004-2010 i inicjator wielu działań w Piemoncie i Włoszech mających na celu przekształcenie całych miast w „żyjące muzea”; François MAIRESSE, prezydent ICOFOM, profesor muzeologii na Sorbonie, Donatella MURTAS, architekt i muzeolog, inicjatorka jednego z pierwszych eco-muzeów w Europie - Ecomuseo dei Terrazzamenti e della Vite di Cortemilia (Cuneo). Polskę reprezentowało liczne grono dyrektorów muzeów zarządzających złożonym i rozprzestrzenionym dziedzictwem, wskazując, iż wiele założeń rezolucji zostało już w praktyce przetestowanych w polskim muzealnictwie.
Propozycje i doświadczenia zebrane po seminarium stanowić będą podstawę wydania publikacji pt. ODPOWIEDZIALNOŚC MUZEUM ZA KRAJOBRAZ, planowanej w serii „Muzeologia”, wydawanej przez Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie i TAiWPN UNIVERSITAS.
Treść rezolucji
Rezolucja nr 1 przyjęta przez 31. Zgromadzenie Generalne ICOM 9 lipca 2016 w Mediolanie
Odpowiedzialność muzeów za krajobraz[1]
Muzea i krajobrazy stanowią istotny element fizycznego, naturalnego, społecznego i symbolicznego środowiska człowieka.
Otoczenie krajobrazowe (pejzaż) jest wysoce złożonym systemem powiązań, definiowanych (określanych) relacjami między czynnikami społecznymi i naturą. Bogactwo krajobrazu ma swoje źródło w jego różnorodności.
Muzea są częścią krajobrazu. Gromadzą materialne i niematerialne dziedzictwo powiązane z otoczeniem. Kolekcji (zbiorów muzealnych) będących częścią dziedzictwa nie można wyjaśnić bez osadzenia ich w otaczającym pejzażu.
Muzea ponoszą szczególną odpowiedzialność za otaczający je krajobraz, zarówno o charakterze miejskim jak wiejskim. Skutkiem jest podwójny obowiązek nałożony na muzea: z jednej strony zarządzają one i ponoszą koszty utrzymania dziedzictwa z punktu widzenia zrównoważonego rozwoju danego obszaru, z drugiej strony ogniskują uwagę na obrazowaniu i przedstawieniach , które określają i identyfikuję pejzaż sam w sobie.
Mając na uwadze powyższe, a także:
1 Pamiętając przyjęte konwencje UNESCO, Kodeks Etyki ICOM dla Muzeów oraz Kodeks Etyki Muzeów Historii Naturalnej;
2. Wiedząc, iż koncepcja pejzażu kulturowego obejmuje nie tylko fizyczny obszar, lecz także szeroki zakres czynników niematerialnych – od języka po styl życia; od wierzeń religijnych po różne formy życia społecznego, od technologii po sposoby życia i wytwarzania, a także systemy władzy oraz przemiany wynikające z różnic między pokoleniami ;
3. Zdając sobie sprawę, iż tak sformułowana koncepcja obejmuje otoczenie dźwiękowe, zapachowe, sensoryczne, pejzaż umysłowy, a także środowisko pamięci i konflikty, często przechowywane i zapisane w miejscach, obiektach, dokumentach i obrazach, otwierają się nieograniczone możliwości działania muzeów na rzecz kształtowania krajobrazu kulturowego;
4. Rozumiejąc, iż muzea dzięki wiedzy specjalistycznej i doświadczeniu swoich pracowników podnoszą świadomość społeczną, pomagając tym samym w podejmowaniu decyzji, co także ma wpływ na przekształcenie otaczającego krajobrazu;
5. Biorąc pod uwagę iż muzea współdziałają z innymi instytucjami w celu zachowania dziedzictwa, zarządzają nim i dbają o jego rozwój.
31. Zgromadzenie Generalne ICOM zaleca aby:
Muzea rozszerzyły swoją misję, obejmując prawną i funkcjonalną ochroną oraz biorąc w zarząd budynki i miejsca o charakterze krajobrazu kulturowego – jako „muzea o poszerzonych kompetencjach”, zapewniając wzmocniona ochronę i dostęp do dziedzictwa w bliskiej współpracy ze społecznościami.
Muzea przyczyniają się nie tylko do kształtowania wiedzy i wartości krajobrazów kulturowych, ale także do rozwoju określających je symbolicznych obszarów, tak aby pojęcie pejzażu kulturowego służyło określeniu wartości, które należy chronić, zachować i przekazać przyszłym pokoleniom, a także wskazaniu drogi, jaką można pójść aby działać zamiast kwestionować, krytykować i zmieniać.
Międzynarodowa Rada Muzeów kładzie nacisk na potrzebę podkreślania roli krajobrazu kulturowego, we wszelkiego typu regulacjach i dokumentach , takich jak: Definicja Muzeum, Statut ICOM, Kodeks Etyki ICOM dla Muzeów.
Rezolucja uchwalona na podstawie rekomendacji zgłoszonej przez ICOM Francja, ICOM Włochy w dn. 5 lipca 2016, wspierana przez ICOFOM.
Opracowanie i redakcja: Komitet ds. Rezolucji, przewodnicząca: Dorota Folga-Januszewska, członkowie: Amareswar GALLA, Australia, Member; Rooksana OMAR, South Africa, Member; Luis RAPOSO, Portugal, Member; Emma NARDI, Italy, Member; Teti HADJINICOLAOU, Greece, Member; Vaiva LANKELIENE, Lithuania, Member.
Ex officio members: Hans Martin HINZ, Germany, ICOM President; Anne-Catherine Robert-Hauglustaine, France, ICOM Director General.
Przekład na język polski z języka francuskiego i angielskiego: Dorota Folga Januszewska
[1] W tekście tłumaczenia na jęz. polski używane są wymiennie słowa „krajobraz” i „pejzaż”, rozumiane jednak jako synonimy.
Polecane
Muzea na straży przestrzeni
Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie za jeden z priorytetowych celów stawia sobie ochronę bogactwa krajobrazowego. Z jednej strony …
Współpraca międzynarodowa Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie
Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie od czerwca 2006 roku aktywnie działa w Sieci Europejskich Rezydencji Królewskich, uczestnicząc w wymianie informacji i doświadczeń między specjalistami z różnych krajów - w obszarze badań naukowych, konserwacji, dokumentacji, programów edukacyjnych, komunikacji społecznej, bezpieczeństwa i innych.
Rezydencja wilanowska – wprowadzenie do wizyty
Bogactwo wątków i inspiracji, które potrafimy dziś odczytać w rezydencji wilanowskiej, jest w przeważającej mierze wynikiem erudycji króla Jana III.
