Realizowany z sukcesem od 2019 r. projekt „Citri et Aurea” rozwija się znakomicie, podobnie jak współpraca pomiędzy Galerią Uffizi a Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie. Na początku września 2020 r. odbyło się specjalistyczne seminarium z udziałem włoskich i polskich kuratorów dziedzictwa botanicznego i ogrodów historycznych. Podczas wydarzenia zaprezentowano osiągnięcia obu krajów w konserwacji zabytkowych ogrodów i kolekcji cytrusów.

Umocnienie kontaktów dyplomatycznych pomiędzy dworami wielkiego księcia Toskanii Kosmy III Medyceusza i króla Jana III po zwycięskiej bitwie pod Wiedniem zaowocowało przesłaniem do Wilanowa ośmiu skrzyń roślin w 1684 r. Wśród gatunków wymienionych w źródłach znajduje się m.in. cytryna lumia zwana Jabłkiem Adama (Citrus lumia ‘Pomum Adami’), wręczana w tamtych czasach w dowód przyjaźni. Delikatny transport pokonał ponad 1600 km trudnej drogi z Florencji do Warszawy. Niezwykła historia roślin sprzed prawie 340 lat stała się przyczynkiem do rozpoczęcia współpracy pomiędzy Ogrodami Boboli zarządzanymi przez Galerię Uffizi a Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie dotyczącej historycznych kolekcji cytrusów.

Ogrody Boboli mogą poszczycić się niezwykłą kolekcją cytrusów, uznawaną za jeden z najważniejszych zbiorów w Europie. Obejmuje ona przeszło 500 donic z drzewami cytrusowymi ok. 60 różnych odmian, spośród których ponad 20 stanowią dawne odmiany z czasów Medyceuszy. Do dziś rośliny utrzymywane są z zachowaniem tradycyjnych metod uprawy oraz toskańskiego rzemiosła.

Specjaliści Ogrodów Boboli swoją ekspercką wiedzą wesprą zespół muzeum w Wilanowie w realizacji niezwykle trudnego przedsięwzięcia - rekonstrukcji kolekcji historycznych odmian cytrusów. Proces jej odtwarzania rozpoczęto w 2016 r., gdy w ogrodzie barokowym pojawiło się 38 drzew pomarańczowych umieszczonych w charakterystycznych dębowych donicach malowanych w biało-zielone pasy. Wilanowska kolekcja liczy obecnie ponad 100 egzemplarzy cytrusów w 7 gatunkach i stanowi rzadki w Polsce zbiór drzew oranżeryjnych.

Owoc cytryny lumii z Ogrodów Boboli, fot. Ł. Przybylak. Kliknij na zdjęcie, żeby zobaczyć więcej

W pierwszym etapie projektu „Citri et Aurea”, zrealizowanym w 2019 r., troje pracowników wilanowskiego muzeum przybyło do Florencji z wizytą studyjną, aby zapoznać się z tradycyjnymi metodami uprawy oraz toskańskim rzemiosłem ogrodowym. Przyjazd stał się okazją do wymiany wiedzy i doświadczeń w zakresie konserwacji ogrodów historycznych i kolekcji drzew cytrusowych.

W tym roku podczas polsko-włoskiego seminarium ogrodowego online zaplanowanego, które odbyło się na początku września, zaprezentowano osiągnięcia instytucji obu krajów na polu konserwacji zabytkowych ogrodów i kolekcji cytrusów.

W wydarzeniu wzięli udział znakomici eksperci i praktycy pracujący dla historycznych rezydencji. Galerię Uffizi we Florencji reprezentowała dr Bianca Maria Landi, koordynatorka Ogrodów Boboli i kuratorka dziedzictwa botanicznego, oraz arch. Paola Ruggieri, kuratorka dziedzictwa architektonicznego, z wykładem poświęconym konserwacji, ochronie i rewaloryzacji Ogrodów Boboli. O 470-letnich tradycjach tamtejszej historycznej kolekcji cytrusów z perspektywy roślin i architektury opowiedział Gianni Simonti, ogrodnik Ogrodów Boboli. Jacek Kuśmierski, specjalista ds. ogrodów historycznych Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie, przybliżył przeszłość i przyszłość wilanowskiej kolekcji cytrusów, a Łukasz Przybylak, kierownik Działu Ogrodowego wilanowskiego muzeum, zaprezentował historię i dalsze perspektywy rewaloryzacyjne ogrodu oranżeryjnego. Muzeum w Nieborowie i Arkadii reprezentowała Agnieszka Chmielewska z Działu Zieleni z wykładem poświęconym faktom i mitom tamtejszej kolekcji cytrusów. Seminarium zakończyła prezentacja Beaty Kańskiej, kierowniczki ogrodów Muzeum Łazienek Królewskich w Warszawie, która omówiła 250-letnią historię łazienkowskich oranżerii i kolekcji roślin cytrusowych.