Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie

Marek Elas prezentuje upierzenie samca bogatki, fot. Wojciech Holnicki

Intymne życie ptaków – rozmowa z Markiem Elasem, ornitologiem

Co jest fascynującego w podglądaniu ptaków?

Najfajniejsze jest to, że można to robić wszędzie i zawsze – o każdej porze roku i każdej porze dnia. Ptaki opanowały w zasadzie wszystkie siedliska na świecie, może oprócz pustyni i ekstremalnie zimnych rejonów. W naszej strefie klimatycznej występują absolutnie wszędzie, opanowały lasy, pola, wody. Dlatego tę pasję można realizować niemal bez ograniczeń.

Dużą korzyść stanowi możliwość, a nawet konieczność, przebywania na powietrzu, wśród natury, co zawsze dobrze robi człowiekowi. Najprzyjemniejszą sprawą w podglądaniu ptaków jest zaobserwowanie ciekawego gatunku albo obserwacja ptaków w niecodziennych okolicznościach, czy zachowujących się w ciekawy sposób.

Tak naprawdę im dłużej obserwujemy ptaki, im więcej czasu na to poświęcimy, tym więcej jesteśmy w stanie dostrzec. W zasadzie nie da się dotrzeć do takiej granicy, za którą można powiedzieć, że już się wszystko widziało.

Czyli nie ma ekspertów, których już nic nie zaskoczy?

Nie, zawsze jest pole do rozwoju.

Na czym polegają ciekawe okoliczności obserwacji ptaków?

Zupełnie czym innym jest obserwacja krogulca siedzącego na gałęzi, a czym innym dostrzeżenie krogulca atakującego sikory przy karmniku. Co innego oglądać mewy w parku miejskim, a co innego – oglądać mewy w kolonii lęgowej, kiedy karmią swoje młode. Co innego obserwować ptaki żerujące lub lecące w powietrzu, a co innego obserwować ptaki odganiające drapieżnika spod gniazda.

Marek Elas z modraszką, fot. Katarzyna Kozłowska.JPG

Ornitolog z modraszką, fot. Katarzyna Kozłowska

A jakie są Twoje najciekawsze obserwacje?

To są momenty wchodzenia w to najbardziej intymne życie ptaków, czyli okres lęgowy – kiedy prowadzimy badania i szukamy gniazd ptaków, kiedy możemy przyjrzeć się gniazdom, jajom, może nawet pisklętom. To najbardziej ukryty element życia ptaków i aby się do niego zbliżyć, musimy podjąć duży wysiłek. Na ten wysiłek składają się zarówno czas poświęcony na obserwację, jak i zdobyte wcześniej doświadczenie.

Jak nauczyć się zakradania w intymność ptaków?

Potrzebna do tego jest wiedza, która bezpośrednio wynika z doświadczenia, czyli czasu spędzanego w terenie. To także duża rola nauczyciela, ponieważ najłatwiej uczyć się od kogoś. Bo nawet jeżeli ktoś będzie metr od gniazda, a nie będzie wiedział, jak go szukać, to i tak go nie zobaczy.

Może się też zdarzyć, że niewprawiony obserwator nie będzie umiał rozpoznać zachowania ptaka. Dłuższe przebywanie z ptakami pozwala nauczyć się wychwytywać różne sygnały. Bo ptaki znakomicie komunikują – czy to poprzez śpiew, czy specyficzne, na przykład agresywne zachowanie. Czasem skryte zachowanie ptaka sygnalizuje, że gniazdo jest blisko, a czasem ptak specjalnie zwraca naszą uwagę, żeby odciągnąć nas od gniazda.

Trzeba pamiętać, że człowiek jest stałym elementem ptasiego środowiska – czasami tym dobrym, który karmi i pomaga przetrwać zimę, a czasami tym złym. A ptaki nie zawsze mogą odróżnić, czy akurat mają do czynienia z drapieżnikiem, czy z badaczem.

Czy park w Wilanowie to dobre miejsce do podglądania ptaków?

To ciekawy park, ponieważ jest tu sporo wody, sporo starych drzew, a to zawsze sprzyja ptakom. Stare drzewa zapewniają dużą dostępność naturalnych dziupli, chociaż tych sztucznych, czyli budek lęgowych, też nie brakuje. Generalnie parki miejskie mają to do siebie, że zagęszczenie ptaków lęgowych jest większe niż w lasach, za to zazwyczaj mniejsza jest liczba gatunków podchodzących do lęgów.

Zapraszamy do Wilanowa!

Rozmawiała Monika Buraczyńska

Marek Elas – z wykształcenia i z zamiłowania ornitolog, absolwent Wydziału Leśnego SGGW w Warszawie, obrączkarz. Prowadził badania wilanowskich ptaków w ramach projektu „Edukacja społeczna w konflikcie urbanizacyjno-ekologicznym na terenie Muzeum Pałacu w Wilanowie”.

Projekt „Edukacja społeczna w konflikcie urbanizacyjno-ekologicznym na terenie Muzeum Pałacu w Wilanowie” realizowany był dzięki wsparciu udzielonemu przez Islandię, Liechtenstein oraz Norwegię w ramach Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego.