Kuczka z Szydłowca: jeden z najważniejszych śladów żydowskiej materialnej w Polsce

Kuczka – model 3D obiektu, 1920—1929, kolekcja Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN

W latach 20. XX wieku Nuta Ajzenberg, właściciel garbarni w Szydłowcu, zlecił budowę przy swoim domu kuczki, czyli budowli wznoszonej przez Żydów na święto Sukot. Kuczka przetrwała w Szydłowcu kilkadziesiąt lat, a ostatni właściciele domu przekazali ją do zbiorów Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN. Zobacz obiekt na stronie wmuzeach.pl.

Geneza kuczki i jej wnętrze

Kuczka to tymczasowa budowla wznoszona przez Żydów na święto Sukot (Święto Szałasów, w Polsce nazywane dawniej Świętem Kuczek), które upamiętnia wyjście Żydów z Egiptu, ich wędrówkę przez pustynię do Kanaanu i opiekę boskiej opatrzności. Na pamiątkę tych wydarzeń przez siedem dni święta Sukot w kuczkach spożywane są świąteczne posiłki (więcej o święcie zob. Sukot | Wirtualny Sztetl, dostęp 10.12.2021 rok). Przed II wojną światową kuczki budowano w obrębie domostw, na balkonach czy jako ganki, a także na podwórkach. Były one  naturalnym elementem kulturowego pejzażu Polski.

Wnętrza ścian kuczki z Szydłowca pokryte są barwną polichromią odwołującą się do świątecznej symboliki (cytrusowego owocu etrogu, palmy, mirtu i wierzby), w panelu nad otworem wejściowym znajduje się gwiazda Dawida . Kuczka posiada otwierany dach – jest to także jeden z wymogów liturgii świątecznej.

Zdaniem głównej kuratorki zbiorów POLIN, dr Renaty Piątkowskiej, kuczka z Szydłowca to ważny ślad materialny kultury żydowskiej. Temu niezwykłemu obiektowi groziło zniszczenie. Dzięki zaangażowaniu wielu osób i instytucji (darczyńcom: państwu Monice i Norbertowi Bekielom, Stowarzyszeniu Żydowski Instytut Historyczny w Polsce, Muzeum Wsi Radomskiej i Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN) udało się ocalić ten wyjątkowy obiekt i pokazać go publiczności.

Nowy etap

W zbiorach Muzeum POLIN kuczka znajduje się od 2008 roku, jednak ze względu na trwającą budowę, nie mogła być eksponowana. Wówczas podjęto współpracę z Muzeum Wsi Radomskiej, które zgodziło się zaopiekować obiektem. Dzięki pomocy zespołu konserwatorów z radomskiego muzeum kuczkę zinwentaryzowano i rozebrano. Na następnych sześć lat znalazła schronienie pod muzealną wiatą. W czerwcu 2014 roku rozpoczął się powrót kuczki do Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN. Gruntowne prace nad zakonserwowaniem i utrwaleniem jej oryginalnego wyglądu trwały trzy miesiące. Następnie przekazano ją w depozyt do Państwowego Muzeum Etnograficznego. Aktualnie obiekt można podziwiać na wystawie „Czas świętowania” (do 30 września 2023 r.)

Kuczka w cyfrowych zbiorach

Ci, którzy nie mogą odwiedzić Państwowego Muzeum Etnograficznego lub chcieliby kuczkę zobaczyć raz jeszcze, mogą zrobić to online w serwisie wmuzeach.pl. Obiekt został zdigitalizowany techniką fotogrametryczną z dokładnością do jednego milimetra. Pomiarowe dane posłużyły do stworzenia przestrzennego modelu, który odtwarza obiekt trójwymiarowo. Taka forma digitalizacji pozwala na uzyskanie jak najwierniejszego obrazu obiektu oraz daje wgląd w jego szczegółową geometrię, teksturę, kolor oraz stan zachowania. Opracowana dokumentacja posłuży profesjonalistom i specjalistom z dziedziny konserwacji, historii sztuki, historii, architektury, a także fotogrametrii nie tylko jako metryczna inwentaryzacja 3D obiektu, ale też jako podstawa do dalszych opracowań i analiz. Natomiast publiczność może poznać jeden z najważniejszych obiektów dziedzictwa architektonicznego Żydów polskich. Digitalizację wykonano we współpracy ze specjalistami z Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie i Państwowego Muzeum Etnograficznego.