Tekst i zdjęcia: Elżbieta Modzelewska

Kolejny etap prac konserwatorskich przy freskach Michelangela Palloniego i dekoracjach rzeźbiarsko-sztukatorskich na stropach galerii ogrodowych pałacu wilanowskiego rozpoczął się wraz z nadejściem nowego roku (2018). Po zakończeniu prac w Galerii Północnej, rusztowaniami zabudowano Galerię Południową i Lapidarium. Oba wnętrza stanowiły początkowo jedną przestrzeń, z której w połowie  XIX wieku wydzielono niewielkie pomieszczenie dla wyeksponowania kolekcji rzeźb starożytnych. Galeria Południowa do połowy XX wieku pozostawała otwarta, co miało duży wpływ na zły stan jej dekoracji. Pomimo podejmowanych od XVIII wieku renowacji oryginalne malowidła i polichromowane płaskorzeźby, a także ich późniejsze rekonstrukcje, ulegały dalszej degradacji.

Tynki malowideł miały miejscami bardzo złą przyczepność do podłoża, wymagającą wzmocnienia roztworami żywic, wprowadzanych za pomocą zastrzyków (iniekcji ciśnieniowych). Z kolei spękane i osłabione struktury połączono prętami z włókna szklanego. 

Powierzchnie zabytków zostały oczyszczone i po wstępnych próbach przystąpiono do usuwania XX-wiecznych retuszy oraz starszych, głównie XIX-wiecznych, przemalowań. Przypisywane są one Janowi Strzałeckiemu, malarzowi zatrudnianemu w końcu XIX wieku przez Aleksandrę Potocką. Odkrywanie zachowanego oryginału to zadanie wyjątkowo trudne i pracochłonne, wymagające od konserwatorów dużego doświadczenia. Niezbędne są dokładne obserwacje i analizy różnych obszarów malatur. W wielu miejscach udało się odsłonić spod przemalowań znaczne fragmenty oryginalnych dekoracji malarskich oaz ich detale, które do tej pory były całkowicie zakryte. 

Dzięki prowadzonym obecnie pracom pozyskano wiele nowych informacji na temat metod pracy artystów epoki baroku oraz działających później renowatorów. Na jednej z faset odsłonięte zostało tło płaskorzeźb, pokryte imitacją złota – najprawdopodobniej pozostanie w takim stanie jako świadek historycznych modyfikacji galerii. Inne miejsce pokazało, że pałac może skrywać prawdziwe tajemnice. W trakcie wykonywania odkrywek architektonicznych, w ścianie oddzielającej galerię od Lapidarium, natrafiono na pustą przestrzeń pod sklepieniem, pomiędzy pionowymi wymurowaniami. Po demontażu kilku cegieł, na sklepieniu ukazały się fragmenty płaskorzeźbionej sceny, rozpoznano zarysy chmur i fragmenty postaci. Udało się wykonać dokumentację zdjęciową i filmową dużych partii  zagadkowej sceny z puttami (film można obejrzeć tutaj). To kapitalne odkrycie niedostępnej i nieoglądanej od połowy XIX wieku dekoracji pozwoli na dokładniejsze przebadanie technologii siedemnastowiecznych płaskorzeźb, rozmieszczonych pomiędzy freskami Palloniego oraz prześledzenie ich przemian kolorystycznych z XVIII wieku.