Makata wschodnia
Makata wschodnia - Galeria zdjęć
W 2005 roku kolekcja tkanin Muzeum Pałacu w Wilanowie wzbogaciła się o nowy nabytek - makatę wschodnią. Ta niezwykle dekoracyjna tkanina (100 x 100 cm) jest zszyta z wielu wąskich fragmentów muślinu pokrytych bogatym, wielobarwnym jedwabnym haftem. Środkowe, kwadratowe pole wypełnia rozłożysta gałązka obsypana pąkami i kolorowymi rozwiniętymi kwiatami. Zarówno motyw gałązki, jak i technika haftu oraz kolorystyka, pozwalają zakwalifikować tę makatę do kręgu XIX-wiecznych tkanin powstałych na terenie imperium ottomańskiego, najprawdopodobniej w Turcji. Centralny element otacza sześć pasów różnej szerokości wypełnionych ornamentami o motywach floralnych, zoomorficznych i geometrycznych. Są to wielobarwne hafty wykonane jedwabną i wełnianą przędzą oraz nicią z oplotem metalowym. Tkaninę otacza czerwona, płócienna lamówka oraz wełniane, długie frędzle.
Tkanina wymagała konserwacji, była bowiem brudna i poplamiona, a poza tym hafty i muślin były uszkodzone. Upływ czasu i urazy mechaniczne osłabiły strukturę włókien. Przędza jedwabna przetarła się i wykruszyła, a osnowy i watki tkaniny bawełnianej popękały. Najbardziej zniszczona była środkowa część makaty i lamówka.
Po dezynfekcji (w komorze fumigacyjnej [1]) odpruta została podszewka i tkaninę oczyszczono z obu stron, na sucho. Usunięto plamy z wosku. Następnie wyprute zostały stare cery. Na całej powierzchni tkaniny zabezpieczono pęknięcia, rozsnucia oraz miejsca ubytków, a najbardziej delikatną środkową część wzmocniono siatką poliestrową.
Po sprawdzeniu trwałości barwników można było przystąpić do prania na mokro. Tkanina czyszczona była na stole niskociśnieniowym, łagodnym detergentem i wodą destylowaną. Po odsączeniu nadmiaru wody i doprowadzeniu makaty do pierwotnego kształtu, pozostawiono ją na stole konserwatorskim, gdzie wyschła.
Ubytki tkaniny bawełnianej uzupełniono podkładając od strony rewersu bawełnianą surówkę ufarbowaną na kolor bliski oryginalnemu, a rozsnutą przędzę jedwabną haftu uporządkowano i przymocowano do dublażu [2]. W środkowym polu zrekonstruowane zostały, ciemnobrązowym jedwabiem, brakujące elementy gałązki z kwiatami.
Potem trzeba było zszyć wszystkie popękane szwy łączące fragmenty makaty i przesłonić oryginalną, bardzo zniszczoną lamówkę przy pomocy czerwonej bawełnianej tasiemki o splocie identycznym z oryginałem. Ostatnim etapem pracy przy makacie było uporządkowanie i wyprostowanie otaczających tkaninę frędzli oraz przyszycie nowej bawełnianej podszewki w kolorze czerwonym, zbliżonym do tonacji barwnej dominującej w tkaninie.
Barbara Czaja
[1] Komora fumigacyjna - szczelnie zamykane pomieszczenie, w którym umieszczone zabytki poddawane są działaniu trującego gazu Rotanox (mieszanina 10% tlenku etylenu i 80% dwutlenku węgla) niszczącego mikroorganizmy i owady.
[2] Dublaż - sposób wzmocnienia od strony rewersu zniszczonej tkaniny przez inną, nową, która przejmuje część naprężeń jakim ulega zabytkowa materia.