Pałac Króla Jana III w Wilanowie
W Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie można doświadczyć piękna i świetności królewskiej rezydencji. Barokowy pałac z otaczającymi go historycznymi ogrodami, parkiem i rezerwatem przyrody to miejsce, gdzie historia nawarstwia się i zagęszcza. W XVII w. był domem walecznego króla, który odpoczywał tu z rodziną, ale też realizował naukowe i ogrodnicze pasje.
Na elewacjach pałacu pozostawił zapis swoich zwycięskich bitew i dekoracje nawiązujące do wzorców kultury antycznej, którą dobrze znał i miłował. Kolejni właściciele z arystokratycznych polskich rodów rozbudowywali pałac wilanowski, a w 1805 r. Stanisław Kostka Potocki otworzył go dla publiczności jako muzeum sztuki, szczycąc się bogatą kolekcją dzieł sztuki europejskiej i orientalnej oraz bezcennymi pamiątkami związanymi z historią Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Pałac i historyczne ogrody wilanowskie są dziś dostępne dla wszystkich – do doświadczania, oglądania, badania i przeżywania bogactwa kultury i natury.
Historyczna rezydencja królewska w Wilanowie łączy tradycje staropolskiego dworu, włoskiej willi i francuskiego pałacu usytuowanego między dziedzińcem a ogrodem. Powstała w końcu XVII w. dla króla Jana III Sobieskiego, wybitnego stratega opromienionego sławą wiktorii wiedeńskiej 1683 r., patrona artystów i uczonych, miłośnika książek i gospodarza dobrze zarządzającego licznymi majątkami ziemskimi. Letnia rezydencja w Wilanowie była jego prywatnym domem, dającym wytchnienie od gwaru stolicy, a jednocześnie wystarczająco bliskim oficjalnej siedziby władcy i sejmu Rzeczypospolitej – zamku królewskiego w Warszawie.
Wokół pałacu założono wspaniałe ogrody z kwiatowymi dywanami, ozdobione rzeźbami i elementami małej architektury, folwark z budynkami gospodarczymi oraz zwierzyniec. W bogatym programie dekoracji fasad i pałacowych wnętrz możemy do dziś podziwiać siłę autorskiego przekazu stworzonego przez Jana III, który sam decydował o wyborze tematów i form architektonicznych budowli. Wykształcony monarcha w czytelny dla współczesnych sposób nawiązywał do tradycji antycznej i wizerunku władcy, którego cnoty przyczyniają się do dobrobytu Rzeczypospolitej i jej mieszkańców. Stąd w dekoracjach tak wiele wątków mitologicznych, posągów muz – patronek sztuk wyzwolonych, portretów rzymskich cesarzy i herosów. Jest też wiele wątków miłosnych, bo Wilanów był domem kochającej się pary – Jana i Marii Kazimiery Sobieskich, którzy wspólnie wychowali czwórkę dzieci.
Król Jan III spędził w Wilanowie ostatnie chwile życia i tu zmarł, a rezydencję przejęli synowie. Kupiła ją w 1720 r. Elżbieta Sieniawska, wpływowa i utalentowana magnatka. Doceniała wartość symboliczną Wilanowa, zadbała o odnowę pałacu i dobudowała do niego skrzydła zgodnie z zamierzeniami i według planów Jana III. Kolejni właściciele pałacu także rozbudowywali rezydencję dbając jednocześnie o zachowanie jej charakteru, wyjątkowości i ducha miejsca. Izabella Lubomirska kazała wznieść pawilon przylegający do południowego skrzydła pałacu, z oryginalną, bogato wyposażoną łazienką, oraz wolnostojące budynki kuchni i kordegardy, które zaprojektował wybitny architekt Szymon Bogumił Zug.
W 1805 r. z inicjatywy Aleksandry i Stanisława Kostki Potockich, właścicieli pałacu od 1799 r., udostępniono apartamenty królewskie i pamiątki po rodzinie Sobieskich oraz znakomitą kolekcję dzieł sztuki europejskiej i dalekowschodniej – obrazów, rzeźb, wyrobów rzemiosła artystycznego, ceramiki antycznej i biskwitów. Tak powstało pierwsze w Polsce muzeum sztuki. Perłą zbiorów jest Portret konny Stanisława Kostki Potockiego (1781), obraz Jacques’a-Louisa Davida, jednego z najwybitniejszych malarzy europejskich.
W 1805 r. z inicjatywy Aleksandry i Stanisława Kostki Potockich, właścicieli pałacu od 1799 r., udostępniono apartamenty królewskie i pamiątki po rodzinie Sobieskich oraz znakomitą kolekcję dzieł sztuki europejskiej i dalekowschodniej – obrazów, rzeźb, wyrobów rzemiosła artystycznego, ceramiki antycznej i biskwitów. Tak powstało pierwsze w Polsce muzeum sztuki. Perłą zbiorów jest Portret konny Stanisława Kostki Potockiego (1781), obraz Jacques’a-Louisa Davida, jednego z najwybitniejszych malarzy europejskich.
Pałac otaczają ogrody, w których zachowano i pielęgnuje się historyczne wzorce: dywany kwiatowe na tarasach, boskiety i bukszpanowe szpalery w ogrodzie północnym, niezwykły ogród różany, który latem i jesienią przyciąga wielu gości spragnionych widoku dawnych odmian róż otaczających fontannę i ich urzekającego zapachu.
Dopełnieniem ogrodów są parki w stylu angielsko-chińskim i angielskim z licznymi starymi drzewami i malowniczymi osiami widokowymi, wykorzystujące w kompozycji naturalne zbiorniki wodne – Potok Służewiecki i Jezioro Wilanowskie. Po jego przeciwnej stronie znajduje się cenny rezerwat przyrody Morysin.
Prowadzone od 2004 r. kompleksowe prace rewitalizacyjne fasad i wnętrz pałacu oraz ogrodów przywróciły świetność królewskiej rezydencji, tak chętnie odwiedzanej przez publiczność. Dziś muzeum aktywnie realizuje misję edukacyjną organizując wystawy, koncerty, lekcje muzealne poświęcone zarówno wartościom kulturowym, jak i przyrodniczym wilanowskiej rezydencji, konferencje i seminaria na temat historii i kultury staropolskiej, prowadzi także badania naukowe i wydaje książki oraz katalogi. Wielką popularnością cieszą się warsztaty rekonstrukcji historycznej, zwłaszcza kulinarnej, podczas których wykorzystywane są receptury z najstarszych książek kucharskich wydawanych przez muzeum we współpracy z badaczami historii wyżywienia i kultury stołu.
Upowszechnianiu wiedzy służy też portal internetowy muzeum z Pasażem wiedzy, otwartym zasobem kilku tysięcy artykułów popularnonaukowych, galeriami zdjęć i filmami przybliżającymi wydarzenia z historii i obyczaje mieszkańców Rzeczypospolitej Obojga Narodów w epoce nowożytnej. Zespół muzeum aktywnie uczestniczy w realizacji projektów sieci europejskich rezydencji królewskich i sieci ogrodów historycznych, co sprzyja wymianie doświadczeń i służy promocji Polski oraz wkładu polskiego muzealnictwa w ochronę wspólnego europejskiego dziedzictwa.
Upowszechnianiu wiedzy służy też portal internetowy muzeum z Pasażem wiedzy, otwartym zasobem kilku tysięcy artykułów popularnonaukowych, galeriami zdjęć i filmami przybliżającymi wydarzenia z historii i obyczaje mieszkańców Rzeczypospolitej Obojga Narodów w epoce nowożytnej. Zespół muzeum aktywnie uczestniczy w realizacji projektów sieci europejskich rezydencji królewskich i sieci ogrodów historycznych, co sprzyja wymianie doświadczeń i służy promocji Polski oraz wkładu polskiego muzealnictwa w ochronę wspólnego europejskiego dziedzictwa.