Sobiescy i Stuartowie. Portrety Jakuba III/VIII i Marii Klementyny Sobieskiej, William Mosman, 1733

wg Francesca Trevisaniego (1719)
olej, płótno, 1733
zbiory prywatne

Para portretów, których oryginały namalowane zostały przez Francesca Trevisaniego (1656-1746) w roku 1719 – zawarcia małżeństwa pomiędzy Jakubem III/VIII i Marią Klementyną. W ikonografii wnuczki króla Jana III jest to pierwszy jej oficjalny portret jako małżonki pretendenta do tronów Anglii, Szkocji oraz Irlandii. Trevisani stworzył wówczas trzy pary wizerunków Sobieskiej i Stuarta, z których jedna przeznaczona była dla zleceniodawców (to jest sportretowanych), druga dla kardynała Pietro Ottoboniego, patrona malarza, a trzecia – ukończona rok później – dla Johna Erskine’a, ks. Mar. Spośród tych oryginalnych portretów zachował się jedynie ten ukazujący Jakuba (dziś w pałacu Holyroodhouse w Edynburgu), z kolei Marii Klementyny – żaden.  

Portrety, które prezentujemy na wystawie, wykonane zostały przez Williama Mosmana (1700-1771), malarza urodzonego w Szkocji, w Aberdeen. W 1732 r. udał się on do Rzymu, a w kolejnym wykonał kopie wizerunków Stuartów według Trevisaniego dla Gerorge’a Keith’a, 10. hrabiego Marischal. Dwa lata później kolejna para namalowana została przez ucznia Trevisaniego, Francesca Bertosiego. Z tej pary zachował się portret Marii Klementyny i obecnie znajduje się w Scottish National Portrait Gallery w Edynburgu.

Król Jakub ukazany jest w szatach zwierzchnika Orderu Podwiązki, z łańcuchem orderu na szyi oraz klejnotem nazywanym the Great George. Należące do niego insygnia Orderu, łańcuch i klejnot zachowały się i są eksponowane na zamku w Edynburgu. Obok portretowanego ukazana została zamknięta korona, wskazująca na jego królewską godność.

Maria Klementyna ubrana w srebrzysty, haftowany gorset i jasnoróżową suknię, okryta jest błękitnym płaszczem podbitym futrem z gronostajów – elementem garderoby kojarzonym z przedstawicielami królewskich rodów. Jej twarz jest szczupła, rysy regularne, a ekspresja radosna i pełna wiary w dobrą przyszłość. Jej prawa dłoń spoczywa na zegarku, który został jej podarowany z okazji ślubu przez żonę księcia Mar, Frances. Ten niezwykle cenny wyrób rzemiosła i pamiątka związana z postacią Marii Klementyny, dzięki niezwykle pomyślnym okolicznościom zachował się do dziś i stanowi eksponat prezentowany na wystawie.