Artykuły henrykowskie i pacta conventa
Artykuły henrykowskie i pacta conventa - Galeria zdjęć
Po śmierci Zygmunta Augusta szlachta stanęła wobec konieczności wyboru króla. Ustaliła wówczas szereg zasad, które stworzyły podstawę ustrojową nowożytnej monarchii elekcyjnej. W okresie pierwszego bezkrólewia uchwalono artykuły henrykowskie (1573), których nazwa pochodzi od imienia pierwszego polskiego króla elekcyjnego – Henryka Walezego. Artykuły, jako prawa fundamentalne, były niezmienne i musiał je przed koronacją zaprzysiąc każdy król Polski. Głównymi zasadami tego aktu prawnego było zagwarantowanie wolnej elekcji (elekcji viritim), zakazu dziedziczenia tronu, prowadzenia polityki zagranicznej w porozumieniu z senatem, niezwoływanie pospolitego ruszenia bez zgody sejmu, który powinien być zwoływany raz na dwa lata. W skład artykułów weszły także postanowienia konfederacji warszawskiej, gwarantującej wolność religijną. W wypadku pogwałcenia postanowień przez króla, szlachta miała prawo do wypowiedzenia posłuszeństwa.
Nieco inne zobowiązania zawarte były w pactach conventach. Była to umowa publiczno-prawna pomiędzy każdorazowym elektem a szlachtą. Układano je podczas bezkrólewia i zawierały one indywidualne zobowiązania przyszłego monarchy. Zazwyczaj była to obietnica spłaty długów, utrzymywania na swój koszt wojska czy szkół. Te zmienne zobowiązania zostały ujednolicone i od 1632 roku weszły w skład artykułów henrykowskich i oznaczały ogół warunków przyjmowanych przez nowo wybranego króla.
Polecane artykuły
-
Konfederacja warszawska
Niepewność związana z bezkrólewiem po śmierci ostatniego Jagiellona, doprowadziła do uchwalenia na sejmie konwokacyjnym dokumentu zwanego konfederacją warszawską. Był to dokument gwarantujący wolność religijną i pokój pomiędzy wyznawcami wielu religii. Ni
-
Elekcja księcia „Gaweńskiego”
Wszystkie wolne elekcje w Polsce stanowiły swego rodzaju wielki targ władców, na którym oni – kupowani przez szlachecką rzeszę – licytowali się w najhojniejszych obietnicach pod jej adresem. Osoba przyszłego władcy była zawsze wielką niewiadomą tym bardzi
-
Glossarium: elekcja viritim
elekcja viritim [łac. wybieranie przez wszystkich szlachciców, mąż w męża] – w XVII i XVIII w. zasada wyboru króla polskiego i wielkiego księcia litewskiego przez ogół szlachty. Każdy szlachcic miał prawo uczestniczyć w zjeździe elekcyjnym i wyborach.
