Kresa, czyli stójki gotowe. Urządzenia pocztowe Powstania Kościuszkowskiego
Kresa, czyli stójki gotowe. Urządzenia pocztowe Powstania Kościuszkowskiego - Galeria zdjęć
W powszechnym odbiorze Powstanie Kościuszkowskie ma pozytywne konotacje, mimo tego, że zakończyło się niepowodzeniem. Pamiętamy nie tylko o zwycięstwie Kościuszki pod Racławicami z 4 kwietnia 1794 roku, ale też o klęsce wojsk polskich pod Maciejowicami 10 października 1794 roku i o bohaterskiej obronie powstańczej Warszawy, zdobytej przez generała Suworowa w pierwszej dekadzie listopada 1794 roku. To fakty udokumentowane w pracach naukowych, literaturze i sztuce. Mniej natomiast wiemy o innych aspektach Insurekcji Kościuszkowskiej, a przecież władze powstańcze, to jest Rada Zastępcza Tymczasowa i Rada Najwyższa Narodowa, podejmowały wiele działań administracyjnych, nie tylko zbrojnych.
Władze Powstania Kościuszkowskiego wykazały się dużą aktywnością w zakresie regulowania komunikacji pocztowej. Największym ich osiągnięciem było ustanowienie tzw. kres, czyli stójek gotowych. W kwietniu 1794 roku Rada Najwyższa Narodowa zaleciła funkcjonującym w terenie Komisjom Porządkowym Cywilno-Wojskowym sprawdzenie stanu dróg, mostów i przepraw rzecznych w celu usprawnienia komunikacji w państwie, a także zorganizowanie poczt „obywatelskich”. Miały one wspomagać regularną pocztę królewską, szczególnie narażoną na skutki trwającej wojny. Stójki gotowe w miejscowościach, w których znajdowały się magistratury komisji porządkowych, miały zapewnić niezakłócony obieg korespondencji władz Powstania Kościuszkowskiego i zapobiec przerwaniu komunikacji pocztowej przez wojska nieprzyjacielskie.
Nieco później Rada Najwyższa Narodowa wydała ordynację zawierającą szczegółowe instrukcje, w jaki sposób organizować tzw. kresa, czyli stójki gotowe. Miały one utrzymywać połączenia z kwaterą wojska oraz władzami insurekcji przez sąsiadujące ze sobą ziemie i powiaty, i przekazywać stosowną korespondencję. Musiały również przesyłać Radzie informacje na temat ruchów wojsk nieprzyjacielskich oraz ich liczebności. Były usadowione w odległości 1,5 – 2 mil od siebie i składały się z 2 konnych oraz jednej osoby z wozem. Kresa miały wystawić 10 dymów, które funkcjonowały całą dobę i zmieniać się co tydzień. Nadzór nad ich pracą sprawowały władze miejskie, a po wsiach rządcy dworów i... plebani. Na uwagę zasługuje to, że w proces tworzenia oraz funkcjonowania stójek zaangażowano duchowieństwo, co wynikało z faktu, że księża umieli czytać i pisać, a więc mogli realizować niezbędne formalności związane z ekspedycją przesyłek. Zadaniem duchowieństwa parafialnego było nie tylko dystrybuowanie korespondencji, lecz również prowadzenie ewidencji wynajmu koni oraz sporządzanie raportów, a następnie przekazywanie ich do komisji porządkowych. Duchowieństwo odegrało dużą rolę w zakresie organizowania komunikacji powstańczej, aczkolwiek nie wiadomo, jak wielu kapłanów angażowało się w insurekcję z pobudek patriotycznych, a ilu jedynie realizowało zalecenia władzy.
Polecane artykuły
-
Cenzura listów podczas Insurekcji Kościuszkowskiej
Ja NN. przysięgam Panu Bogu w Trójcy Świętej Jedynemu, iż w danem mi powierzeniu przeglądania listów i ekspedycyi, podejrzane i interesujące listy, powstaniu narodu naszego przeciwne, zatrzymywać i one RZT oddawać będę – to słowa przysięgi składanej przez
-
Trudne pocztowe sąsiedztwo
W XVII i XVIII wieku poczta polska borykała się z wieloma problemami. Nienajlepszej jakości drogi i szlaki komunikacyjne, zmurszałe mosty, przeprawy i zarośnięte groble utrudniały konnym pocztylionom terminowe przewożenie korespondencji. Na funkcjonowanie
-
Kulisy działania poczty
Urzędnicy dawnej poczty byli ściśle związani z pocztamtem, to jest urzędem pocztowym, w którym realizowali swoje zadania służbowe. Pocztamt był dla nich zarówno miejscem pracy, jak i życia codziennego. Pomieszczenia pocztowe znajdowały się najczęściej w t
