Narodziny grosza

Grosze praskie

Rozwój gospodarczy Europy spowodował konieczność zastąpienia brakteatów „grubą” monetą srebrną. Chętnie naśladowanym wzorcem były grosze turońskie. Posłużyły one jako wzór dla władcy Czech Wacława II, który z końcem XIII stulecia rozpoczął emisję groszy praskich. Ich produkcja była możliwa dzięki odkryciu bogatych złóż srebra w Kutnej Horze, gdzie zresztą produkowano te pięknie zaprojektowane monety. Królowie Czech bili je do 1547 roku, systematycznie obniżając ich stopę menniczą. Produkowane w wielkich ilościach grosze praskie opanowały rynek pieniężny Europy Środkowo-Wschodniej i przynosiły jednocześnie duże dochody emitentom, bowiem ich wartość była wyższa niż koszty produkcji. Z grzywny praskiej miano wybijać 64 monety, każda o ciężarze 3,68 g, w rzeczywistości były one jednak nieco lżejsze. W Polsce grosze praskie stały się oficjalną monetą po objęciu tronu krakowskiego przez Wacława II. Po jego śmierci, przez dwa stulecia, utrzymały swój charakter dominującej monety.

Grosz krakowski

O Kazimierzu Wielkim, nie bez słuszności, powiada się, że zastał Polskę drewnianą, a zostawił murowaną. Konsolidował swoje państwo i wzmacniał jego potencjał gospodarczy i ekonomiczny. Kierując się maksymą „Jeden władca, jedno królestwo, jedna moneta”, starał się wprowadzić w swym królestwie jeden system monetarny. W 1367 roku wypuścił „grubą” monetę – grosz krakowski. Kształt pieniądza ostatniego Piasta, wyraźnie nawiązywał do czeskiego wzorca. Na awersie została zachowana korona i podwójny otok, a na rewersie piastowski orzeł zastąpił lwa.

Monety krakowskie nie przynosiły monarsze dochodu, a jedynie straty. Spowodowane to było brakiem złóż kruszcu w Polsce, koniecznością sprowadzania srebra z zagranicy lub przebijania groszy praskich. Tak czy inaczej król zaniechał nieopłacalnej produkcji, a będące w obiegu grosze krakowskie zostały z czasem wyłapane i przebite na bardziej dochodowe kwartniki.

Kwartniki czyli półgrosze

Nie grosze więc, ale kwartniki były podstawową monetą Kazimierza Wielkiego. Cztery takie monety posiadały wartość 1 skojca, stąd jedna moneta określana była mianem kwartnika lub półgrosza, ponieważ dwa kwartniki stanowiły równowartość grosza. Półki, bo i tak je zwano, na długi czas stały się najbardziej popularnymi polskimi monetami.

Królewski pieniądz dla Rusi

Przyłączenie Rusi Czerwonej przez Kazimierza Wielkiego zaowocowało wybiciem pieniądza dla tej prowincji królestwa. Monety z wyobrażeniem Lwa wybijane będą także przez następców Kazimierza Wielkiego – Ludwika Węgierskiego czy Władysława Jagiełłę. Na uwagę zasługują jeszcze inne monety ruskie Kazimierza Wielkiego – puły, które są pierwszymi polskimi monetami miedzianymi.