(Nie) postne jadło
(Nie) postne jadło - Galeria zdjęć
Mimo wielu rygorystycznych nakazów warunkujących przestrzeganie zasad kościelnych, post stał się kulinarną okazją do odmiany, związaną tradycyjnie z przygotowaniem smakowitych ryb z dodatkiem rozmaitych przypraw. Należy jednak pamiętać, iż pojęcie „postnej potrawy” było dosyć rozciągliwe i tak np. za postną potrawę uważano ogon bobra tzw. plusk, który był osobliwym rarytasem na pańskich stołach. Pojawiały się tam także ryby gotowane w mięsnym sosie i karpie ze słoniną, o których wspominał w swoim dziele pamiętnikarz Jędrzej Kitowicz.
Najsłynniejszymi jednak wyjątkami były potrawy przyrządzane z mięsa łyski (kaczka), popularne wśród przepisów Kucharza doskonałego Wojciecha Wielądki, łyska z grochem tureckim lub duszona. Przez autora kaczka zaliczona została do ryb morskich, ponieważ względem jej zimnej natury, w dzień postny się jeść godzi.
W pewnym sensie nie należy dziwić się takim praktykom, bowiem jak pisze w swoim artykule ksiądz Jan Kracik, postna ryba mogła być konsumowana z mięsem innych zwierząt zimnokrwistych bądź tych, które dadzą się sprowadzić do ryb (ad pisces reductive pertinent), czyli raków, homarów, ostryg, żółwi, ale również kaczek i kurek wodnych. W ten sposób ryba nie była mięsem, ptak wodny stawał się rybą, a ptasie jaja – mięsem ciężko łamiącym post! Ponadto niektóre średniowieczne zakony o łagodniejszej regule twierdziły, iż jeśli Bóg tego samego dnia powołał do bytu zarówno ryby jak i ptactwo, to można je spożywać nie łamiąc postnych zakazów. Za zwierzęta wodne, które można było spożywać w post uznawano również wydry, o których pisał w swoim dziele Jędrzej Kitowicz: Kiedy jedzą [reformaci] w refektarzu, tedy do napoju nie zażywają szklanek, ale miseczek glinianych płaskich, wyrażając w tej manierze dawnych pustelników, którzy brali napój żółwimi skorupkami; kaczki dzikie, nurkami i łysicami zwane, także bobry, wydry i żółwie jedzą za ryby, ponieważ te zwierzęta maja więcej przyrodzenia wodnego niż ziemnego.
Tego typu praktyki postne świadczą niezbicie o tym, iż bogatsze warstwy społeczeństwa opierały własne pojmowanie postu kościelnego jeszcze poprzez pryzmat tradycyjnej dawnej wiedzy. Liczyły się przepięknie i suto zastawione stoły, wyrafinowanie oraz mnogość potraw, które zazwyczaj uchodzić za postne w żaden sposób nie mogły.
Polecane artykuły
-
Wespazjana Kochowskiego rozważanie przy zabawie postnej
Pobożność pasyjna znajdowała w baroku liczne formy wyrazu. Dość wspomnieć o bractwach męki Pańskiej oraz tworzeniu zespołów architektury sakralnej, zwanych Kalwariami (łac. calva – czaszka). Do najsłynniejszych tego typu miejsc na terenie Rzeczypospolitej
-
Post „Kucharza doskonałego”
Surowe i konsekwentne odróżnianie dań postnych od pozostałych potraw, tak charakterystyczne dla książek kucharskich z XVII wieku, w następnym stuleciu zaczyna się już nieco zacierać. W dziele Wielądka z 1783 roku, w rozdziale „O rybach morskich i rzecznyc
-
O „mentekaptacji” księcia biskupa Sołtyka
Największą sensacją roku 1782 w polskich gazetkach pisanych stała się sprawa księcia biskupa krakowskiego Kajetana Sołtyka (1715–1788), który po powrocie z pięcioletniego więzienia rosyjskiego w Smoleńsku i w Kałudze (1767–1773) zaczął zdradzać – po święt
