Obuwie warszawskie z XVI w.

Nazwy, odnoszące się do dawnego obuwia, występujące w źródłach, są rozmaite. Są to np. knaflówki, baczmagi, baczkorki, fladerki, ciżmy, papucie. Część z nich pochodzi od terminów obcych w związku z rozpowszechnianiem się mody cudzoziemskiej w Polsce od początku wieku XVI. Buty bowiem, podobnie jak inne elementy odzieży, podlegały modzie i narzucanym przez nią trendom, także ulegając przemianom.

Na podstawie analizy butów znalezionych w całości lub we fragmentach na terenie Warszawy – Starego i Nowego Miasta oraz Zamku Królewskiego, pochodzących z XVI stulecia, możliwe było ustalenie ich konstrukcji, sposobów wykończenia, określenie ich zróżnicowania, a co za tym idzie – odtworzenie wyglądu obuwia noszonego w ówczesnym mieście, wyróżnienie jego typów i odmian. Stwierdzono, że technologia wykonania obuwia z tego czasu (na początku okresu nowożytnego) jest odmienna od stosowanej wcześniej (w średniowieczu). Wprowadzenie nowych metod kroju i szycia, dających większe możliwości kształtowania butów, jest świadectwem postępu dokonującego się w wytwórczości szewskiej. I tak: zastosowanie łączenia wierzchów butów ze spodami szwem krytym (przy wywracaniu), oraz sposobem tzw. przeszywanym, umożliwiło szycie obuwia tzw. pasowego, sandałowego i koturnowego. Zmianie ulegał kształt poszczególnych części butów, np. w spodach – przedstopie z rozszerzonego stawało się zwężone, wyraźnie wyodrębniło się śródstopie, wprowadzono koturny (wkładki z drewna lub korka w tkaninie lub skórze, umieszczane między podeszwą a podpodeszwą), podeszwy wzmacniano w miejscach podatnych na zniszczenia metalowymi gwoździkami o szerokich główkach oraz owalnymi podkówkami, z trzema zaczepami (po wbiciu wyginano je na zewnątrz). Cholewki butów wycinano nowym sposobem, tzw. wielokrójką. W XVI-wiecznej Warszawie noszono kilka różnych typów obuwia. Były to: trepy – proste i na koturnach, pantofle – „czółenkowate lekkie” i „ciężkie” oraz zapinane przy użyciu klamerki, ponadto sandały, półbuty wiązane na podbiciu, obuwie typu węgierskiego, dzielące się na: trzewiki ze szparą boczną umożliwiającą zakładanie i buty.