Wilhelm le Vasseur de Beauplan – zdolny oficer

Trudno pojąć, dlaczego świetnie zapowiadający się oficer opuścił rodzinne strony i wyjechał na kresy ówczesnej Europy, by w regionie o niestabilnej sytuacji politycznej budować fortyfikacje, zakładać osady oraz sporządzać mapy. Decyzja ta stanie się zrozumiała wówczas, gdy prześledzimy historię XVII-wiecznej Francji.

Zapewne główną przyczyną wyjazdu Beauplana z kraju był trudny dla protestantów okres, jaki nastał po śmierci tolerancyjnego Henryka IV Burbona w 1610 roku. Po tym wydarzeniu faktyczną władzę we Francji stopniowo zaczął przejmować osławiony kardynał Richelieu. Od 1624 do 1642 roku, pełniąc stanowisko pierwszego ministra na dworze Ludwika XIII-ego, zaciekle zwalczał opozycję arystokratów i hugenotów. W 1626 roku wybuchła kolejna wojna hugenocka, która trwała do 1629 roku. Jej punktem kulminacyjnym było zdobycie w 1628 roku twierdzy La Rochelle. Po tym fakcie w 1629 roku Richelieu wydał „edykt łaskawości” nakazujący hugenotom rezygnację z samodzielności politycznej oraz oddanie znajdujących się pod ich komendą twierdz.

Trzeba wiedzieć, że przed okresem rządów Richelieu, za sprawą wydanego w 1598 roku edyktu nantejskiego protestanci we Francji cieszyli się wolnością wyznania. Będący hugenotem Wilhelm Le Vasseur de Beauplan nie miał więc problemów w pokonywaniu kolejnych szczebli kariery we francuskim wojsku.

Beauplan pochodził z rodziny szlacheckiej z przydomkiem de Roque, należącej do wspólnoty hugenotów normandzkich. Urodził się około 1600 roku w Dieppe w Normandii, najważniejszym porcie XVII-wiecznej Francji. Działająca wówczas w Dieppe l'École de cartographie de Dieppe et d’hydrographie (Szkoła kartograficzna i hydrograficzna w Dieppe) uchodziła za najlepszą tego rodzaju szkołę w całym królestwie. To właśnie w niej wykładowcą był ojciec Beauplana – Wilhelm Le Vasseur. Był on cenionym matematykiem, hydrografem oraz kartografem. Zasłynął jako autor mapy biegu Rzeki Świętego Wawrzyńca oraz wydanej w 1601 roku mapy Atlantyku. Dzięki temu młody Beauplan z mapami obcował już od dzieciństwa, chłonąc powoli profesję kartograficzną.

Le Vasseur de Beauplan szybko rozwijał karierę wojskową. W wieku zaledwie szesnastu lat otrzymał stopień porucznika w korpusie marszałka Concino Concini d'Ancre, gubernatora Normandii. Od końca 1616 roku był też komendantem załogi w położonej koło Rouen twierdzy Pont-de-l'Arche. W 1620 roku został inżynierem wojskowym twierdzy w Dieppe.

Dalsze losy naszego bohatera są trudne do odtworzenia. Istnieje podejrzenie, że Beauplan we Francji przebywał aż do upadku swego patrona marszałka d'Ancre, czyli do 1624 roku. Być może później przebywał jeszcze w Indiach, na Madagaskarze, a nawet na Karaibach. Niektóre źródła podają, że od 1628 do 1630 roku sprawował funkcję cywilnego architekta okręgu Rouen. Pewne jest natomiast, że na początku 1630 roku Beauplan został zwolniony ze służby wojskowej. Niewątpliwie zaważyły na tym względy polityczne, gdyż po zakończonej w 1629 roku wojnie hugenoci pozbawieni zostali przywilejów politycznych i wojskowych. Rozbudowana została natomiast administracja królewska. W efekcie, w 1630 roku Beauplan wyjechał do Polski, która w owym czasie, za sprawą licznych konfliktów, potrzeby organizacji nowoczesnej armii oraz umacniania południowo-wschodnich kresów, chętnie przyjmowała zagranicznych specjalistów wojskowych.