Wota Sobieskich. Dwa łuki z klasztoru paulinów na Jasnej Górze

Dwa łuki refleksyjne (bez cięciwy) ze zbiorów jasnogórskich są trwale zeschnięte w pozycji odwróconej. Zakończenia łuków zostały wzmocnione wkładkami: w pierwszym łuku zachowane są zaczepy na cięciwę, w drugim zakończenia zostały zapewne skrócone i dlatego wykonano specjalnie przewiercone otworki, przez które można przewlec cięciwę. Majdan pierwszego łuku owinięty jest ciemną skórą ponacinaną na brzegach, w drugim tego owinięcia brak. Łuki malowane są w przestylizowane, drobne motywy ornamentalne i roślinne. W pierwszym łuku są one złote, w drugim także barwne (widoczne są kolory czerwony i żółty).

Obiekty te tradycyjnie uważa się za należące do trofeów wiedeńskich króla Jana III Sobieskiego przekazanych przez niego na Jasną Górę, na co jednak nie ma bezpośredniego potwierdzenia archiwalnego. Bardziej prawdopodobne wydaje się, że łuki należały do grupy pamiątek po królu, które na Jasnej Górze znalazły się jako dar jego synów, królewiczów Jakuba i Konstantego (najważniejszy ich zespół przekazał w 1722 roku królewicz Jakub Sobieski – zob. fragment tzw. znaku hetmańskiego króla Jana III Sobieskiego z klasztoru paulinów na Jasnej Górze i buńczuk z klasztoru paulinów na Jasnej Górze). Jerzy T. Petrus wskazał na zapis w inwentarzu skarbca jasnogórskiego z 1768 roku, w którym wymieniono trzy sajdaki z trzema łukami i strzałami – wśród nich znajdowały się niewątpliwie także omawiane zabytki (Odsiecz Wiedeńska 1683. Wystawa jubileuszowa w Zamku Królewskim na Wawelu w trzechsetlecie bitwy. Tło historyczne i materiały źródłowe, 1–2, Kraków 1990, vol. 1 – poz. kat. 567 na s. 305–306). Drugi z łuków, w związku z planami urządzania ekspozycji militariów w Arsenale na Jasnej Górze, konserwowany był przez Aleksandra Czerwińskiego w 1977 roku.

Łuki były kilkakrotnie wzmiankowane w literaturze, a najpełniej omówione zostały przez Jerzego Wernera.

Nie da się rozstrzygnąć, czy łuki od początku tworzyły komplety z łubiami zachowanymi w tym samym zespole na Jasnej Górze (zob. sajdak z klasztoru paulinów na Jasnej Górze i łubie na łuk z klasztoru paulinów na Jasnej Górze); w literaturze najczęściej są omawiane osobno. Zabytki te zostały uznane za typowe wyroby tureckie, tak więc wspólna proweniencja łuków i sajdaków wydaje się bardzo prawdopodobna.

Literatura:

Wojciech Stanisław Turczyński, Przewodnik po Skarbcu Jasnogórskim, Częstochowa 1926, poz. 27–29 na s. 20.

Jerzy Werner, Łuki typu wschodniego w Arsenale Jasnogórskim, „Studia Claromontana”, T. 1, 1981, poz. 2–3 na s. 247.

Jan Golonka OSPPE, Jerzy Żmudziński, Skarbiec Jasnej Góry, Jasna Góra 2000, il. prawa na s. 247.

Aleksander Czerwiński, Wanda Bigoszewska, Arsenał Twierdzy Jasnogórskiej. Przewodnik, Jasna Góra 1982, s. 24.

Zdzisław Żygulski jun., Broń w dawnej Polsce na tle uzbrojenia Europy i Bliskiego Wschodu, wyd. II, Warszawa 1982, s. 236.

Zofia Rozanow, Ewa Smulikowska, Pamiątki po Sobieskich na Jasnej Górze, w: Tron Pamiątek ku czci „Najjaśniejszego, Niezwyciężonego Jana III Sobieskiego Króla Polskiego” w trzechsetlecie śmierci 1696–1996, [katalog wystawy], Muzeum Pałac w Wilanowie, 17 czerwca–30 września 1996, Warszawa 1996, s. 58.

Aleksander Czerwiński, Militaria jasnogórskie. Opracowanie bronioznawcze, konserwacja i ekspozycja zbiorów, „Muzealnictwo Wojskowe”, T. 8, 2005, s. 73.