Związki medycyny i astrologii w kalendarzach

Kalendarze zawierające prognostyki astrologiczne pojawiły się w Europie wraz z upowszechnieniem druku i stały się niezwykle popularnymi wydawnictwami. Można w nich było znaleźć informacje dotyczące przewidywania pogody, czasu puszczania krwi, stawiania baniek i inne porady medyczne i gospodarcze, a z czasem również informacje historyczne i polityczne. Na kartach polskich kalendarzy można było przeczytać o władcach Polski, przebiegu sejmików, znaczeniu znaków zodiaku, datach jarmarków, przeliczaniu miar i wag, a także przepisy gospodarcze czy chociażby wiedzę tajemną, o tym jak pozbyć się kołtuna czy obrzydzić wino i wódkę pijakowi.

Wśród wydawców tego typu kalendarzy w Polsce słynny był Hieronim Wietor, który po doświadczeniach drukarskich zdobytych w Wiedniu, otworzył w 1518 roku drukarnię w Krakowie. Słynęła ona z wydawania dzieł w języku polskim, a także bardzo poczytnych kalendarzy "Judicium Cracoviense", które drukowano w kilku tysiącach egzemplarzy.

W XVII-wiecznych kalendarzach wydawanych na terenie Polski zawarte były przede wszystkim informacje astrologiczne i meteorologiczne. Z astrologią wiązano równie medycynę, czego przykładem może być "Nowy i stary kalendarz" Stanisława Słowakowicza, doktora filozofii i profesora astrologii.

Stanisław Słowakowicz (1634-1702) urodził się w Bieczu, studiował w Krakowie, a następnie we Włoszech, gdzie uzyskał stopień doktora medycyny. Wykładał matematykę i botanikę. We wstępie do jednego ze swych kalendarzy pisał, że medycyna i astrologia były ze sobą związane, niczym mąż z żoną związani są przyjaźnią i stanowią jedność. Słowakowicz podaje przykłady tego związku, przedstawiając dwanaście miesięcy w dwunastu znakach zodiaku i konsekwencje dla zdrowia jakie niesie ze sobą korelacja danego miesiąca z wybranym znakiem: "Gdyby się zaś Saturn nieżyczliwie obejrzał na miesiąc w strzelcu, zostawający osobliwie po pełni, w ten czas pocznie się choroba z flegmy. Pacyent odkoło serca będzie czuł gorączkę, a członki mu będą ziąbnąć. Takiego lekarstwa zagrzewając dobrze pomoże do zdrowia".

Słowakowicz na końcu swojego wykładu o związkach medycyny i astrologii zastrzega jednak, iż "nikomu inszemu, tylko wprzód woli boskiej, a potym złym i dobrym gwiazdom, przypisać potrzeba" to czy dana choroba będzie tragiczna w skutkach, czy też chory wyjdzie z niej bez szwanku.

W późniejszych XVIII-wiecznych kalendarzach porad dotyczących medycyny znajdowało się jeszcze więcej. Upadek wiedzy medycznej w Rzeczypospolitej doprowadził do tego, iż to często kalendarze, z poradami i przepisami na wszelkie remedia, stanowiły odpowiedź na brak dostępu do profesjonalnych lekarzy.