Związki stanisławowskiej poczty z policją

Celem reform podjętych w stanisławowskiej Rzeczypospolitej było zorganizowanie sprawnej administracji państwa. Wymagało to wielu  zabiegów. Na Sejmie Wielkim w 1791 roku uchwalono konstytucję, która powoływała do życia Komisję Policji Obojga Narodów, stanowiącą odpowiednik dzisiejszego ministerstwa spraw wewnętrznych i administracji. W zakresie kompetencji tejże Komisji znalazły się m. in. kwestie związane z bezpieczeństwem państwa, jego administracją ogólną, sądownictwem i zarządzaniem tym, co iest własnością pospolitą służącą dla wygody handlu powszechnego wszystkich obywatelów. Jak widać, sejmowa konstytucja podporządkowała Komisji Policji Obojga Narodów również trakty publiczne, a dodatkowo zobowiązała ją do sprawowania opieki nad pocztą, zakazując jednocześnie ingerencji w uprawnienia przysługujące królowi. Skądinąd wiadomo, że Stanisław August przeciwstawiał się podporządkowaniu poczty władzy Komisji Policji Obojga Narodów powołując się na  pacta conventa, które to właśnie jemu gwarantowały zwierzchnictwo nad pocztą oraz płynące z tego tytułu dochody.

Konstytucja budziła wiele kontrowersji i nie została przyjęta przychylnie również przez dyrekcję poczty, która ani myślała podporządkowywać się Komisji Policji.  Tym bardziej, że zapisy ustawy wcale nie były jednoznaczne. Wprawdzie konstytucja z 1791 roku zagwarantowała Komisji Policji Obojga Narodów stosunkowo szerokie uprawnienia względem poczty utrwalając jej publiczny charakter, to jednak nie podporządkowała jej całkowicie tej instytucji. Na uwagę zasługuje również to, że w aktach lustracyjnych Komisji Policji z 1791 roku urządzenia pocztowe wymieniane są w grupie obiektów użyteczności publicznej, wraz z ratuszami, łaźniami, szpitalami, więzieniami, zajazdami, austeriami i kramami, co wskazuje na to, że poczta była wtedy instytucją państwową mającą służyć użyteczności publicznej.

Podobnie sprawę ujmowała konstytucja sejmu grodzieńskiego z 1793 roku, która reaktywowała zlikwidowaną w 1792 roku Komisję Policji Obojga Narodów, lecz już jako oddzielne Komisję Policji Koronną i Komisję Policji Wielkiego Księstwa Litewskiego. Jej zadaniem było m. in. utrzymanie korespondencji handlowych, a sama poczta została wtedy zobligowana do nieodpłatnego ekspediowania uniwersałów i obwieszczeń publikowanych przez Komisje Policji. Zobowiązano również pocztę do informowania Komisji o nowych zarządzeniach, wydawanych w celu usprawnienia jej funkcjonowania oraz zapewnienia łączności między najważniejszymi miastami w państwie.