Program spotkania:

  • 11.00–11.15 – Marta Poławska, Patrycja Smereczyńska-Singh, Otwarcie spotkania i prezentacja nowego projektu edukacji przyrodniczej w rezerwacie Morysin
  • 11.15–12.15 – prof. dr hab. Maciej Luniak, Żywa przyroda w mieście – dlaczego warto jej sprzyjać
  • 12.15–13.15 – dr Maciej Żołnierczuk, Gdzie kultura łączy się z naturą
  • 13.15–13.45 – przerwa kawowa
  • 13.45–14.30 – Sławomir Bełko, Rola edukacji przyrodniczej w ochronie rezerwatowej w warunkach aglomeracji warszawskiej
  • 14.30–15.30 – Łukasz Poławski, Rola walorów przyrodniczych Morysina i ich ochrona
  • 15.30–16.00 – przerwa kawowa
  • 16.00–17.00 – Stanisław Łubieński, Miasta – betonowe dżungle czy oazy bioróżnorodności?
  • 17.00–17.45 – dr Łukasz Chachulski, Monika Drabik, Roślinność rzeczywista rezerwatu Morysin, jej historia i metody ochrony

Pobierz program:

Program PDF

PDF 447.22 KB Pobierz

Partnerzy projektu

Projekt zrealizowany ze środków Fundacji Veolia Polska

Książka dla wszystkich uczestników konferencji!

Nasz partner Dzielnica Bielany dla wszystkich uczestników konferencji ufundował książkę autorstwa jednego z prelegentów, prof. dr hab. Macieja Luniaka! Autobiograficzna książka Przed odlotem – o sobie i przyrodzie miasta (wyd. Multico, 2023) nagrodzona została dyplomem honorowym Varsaviana 2022–2023.

Wystąpienia i prowadzący

Otwarcie spotkania i prezentacja nowego projektu edukacji przyrodniczej w rezerwacie Morysin

Spotkanie otworzą: Paweł Jaskanis, dyrektor Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie, Patrycja Smereczyńska-Singh z Fundacji Veolia oraz Marta Poławska z Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie. 

Zobacz i pokochaj Morysin! to nowy projekt edukacji przyrodniczej Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie realizowany we współpracy z Fundacją Veolia Polska. To już kolejne nasze wspólne przedsięwzięcie, tym razem poświęcone przyrodzie rezerwatu Morysin. Projekt połączy dbałość o środowisko naturalne z zaangażowaniem społecznym.

W projekcie zrealizujemy rodzinne spotkania plenerowe w duchu edukacji outdoorowej, szkolenia z zakresu ekologii i ochrony rezerwatowej oraz społeczno-przyrodniczą inwentaryzację o charakterze Bioblitz, w której wraz z ekspertami poznamy cenny ekosystem Morysina. Program kierujemy do wszystkich grup wiekowych, udział w wydarzeniach jest bezpłatny.

Marta Poławska – edukatorka, przyrodniczka, biolożka. Pracuje w Dziale Edukacji Muzealnej Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie. Koordynatorka odpowiedzialna za rozwój programu edukacji przyrodniczej dla grup szkolnych oraz gości indywidualnych. Sympatyczka sekcji lichenologicznej Polskiego Towarzystwa Botaników. Autorka operatów lichenologicznych m.in. Kozienickiego Parku Krajobrazowego, Białowieskiego Parku Narodowego, raportów lichenologicznych na obszarze Pomorza Zachodniego oraz Puszczy Białowieskiej. Współautorka raportów przyrodniczych, w tym: lichenologicznych dla warszawskich parków: Pola Mokotowskie, Dolina Służewska, Fosa i Stoki Cytadeli. Popularyzatorka wiedzy przyrodniczej, zwłaszcza lichenologicznej, mikologicznej i botanicznej. Współautorka publikacji: Mikrowyprawy nad Wisłę i nie tylko – spacerownik dla dużych i małych odkrywców natury oraz części drugiej Mikrowyprawy w zieleń warszawską. W 2024 r. koordynatorka organizacyjna i twórczyni koncepcji wystawy Natura ciekawości. Prace Agnieszki Cieślińskiej-Kaweckiej i zbiory wilanowskie oraz  koordynatorka projektu Król ogrodnik – lekcje i warsztaty przyrodnicze w Muzeum Pałacu w Wilanowie zrealizowanego we współpracy z Fundacją Veolia Polska. 

prof. dr hab. Maciej Luniak, Żywa przyroda w mieście – dlaczego warto jej sprzyjać

„Przyroda” to wszystko, co w naszym otoczeniu zaistniało i może egzystować bez zamierzonej pomocy człowieka. Żywą część przyrody – „dzikie życie” (ang. „wildlife”) – obok mikroorganizmów tworzą grzyby z porostami, rośliny i zwierzęta. Na bioróżnorodność Warszawy składa się 6–9 tys. gatunków jej dzikiego życia: w tym ok. 1,3 tys. gatunków roślin naczyniowych (m.in. drzewa) i 4–6 tys. gatunków zwierząt. Znaczna większość tego dzikiego życia jest niezauważalna – to małe organizmy ukryte w glebie, roślinach, wodzie. Głównym jego siedliskiem jest zieleń miejska – parki są wyspami tej bioróżnorodności. Dzikiemu życiu w mieście powinniśmy sprzyjać z uwagi na trzy główne powody:

  • ekologiczny – przeciwdziałamy w ten sposób globalnemu kryzysowi bioróżnorodności;
  • społeczny – bogata przyroda sprzyja rekreacji mieszkańców miasta;
  • ekonomiczny – przyroda jest tania, bo „utrzymuje się” sama, a jej ograniczanie (urządzanie i konserwacja zieleni oraz infrastruktury) rodzi koszty.

Maciej Luniak – prof. dr hab., zoolog-ornitolog specjalizujący się w ekologii miasta, w latach 1960–2004 pracownik naukowy Muzeum i Instytutu Zoologii PAN, obecnie współpracownik jako profesor emeryt.

W badaniach oraz działaniach popularyzatorskich zajmuje się głównie ptakami i żywą przyrodą miasta, w szczególności Warszawy. Autor ok. 216 publikacji naukowych i ok. 235 popularno-naukowych i prasowych poświęconych głównie tej tematyce. Prowadził badania nad awifauną Warszawy – jej składem, zmianami, występowaniem w różnych środowiskach miasta – szczególnie parków, kierował reintrodukcją (powtórnym osiedleniem) sokoła wędrownego w Warszawie. Jest autorem i współautorem książek o ptakach Warszawy, przyrodzie dzielnicy Bielany, Lasu Bielańskiego, parku Skaryszewskiego. Opracował liczne ekspertyzy i uczestniczył w gremiach konsultacyjnych w dziedzinie ochrony i kształtowania przyrody miasta. Zarząd Zieleni m.st. Warszawy wydał (2019) jego broszurkę Dzikie życie w parkach miejskich – jak mu sprzyjać. Autobiograficzna książka Przed odlotem – o sobie i przyrodzie miasta (wyd. Multico, 2023) nagrodzona została dyplomem honorowym Varsaviana 2022–2023.

Był animatorem amatorskiego ruchu ornitologicznego w Warszawie, przez 31 lat (1960–1990) kierował Kołem Warszawskim tej społeczności.

Za swą działalność na rzecz warszawskiej przyrody otrzymał Nagrodę Miasta Stołecznego Warszawy (2017), Odznakę Honorową Zasłużonego dla Warszawy (2018), odznaczenie „Kamień Kamionka” (2019) i Nagrodę Bielański Autor (2021). Jest (od 2021) członkiem honorowym Towarzystwa Przyjaciół Warszawy i (od 2023) Ogólnopolskiego Towarzystwa Ochrony Ptaków.

Jego hobby to obserwowanie ptaków i obcowanie z przyrodą oraz rower jako główny środek przemieszczania po mieście. 

dr Maciej Żołnierczuk, Gdzie kultura łączy się z naturą

Wiele osób, które po raz pierwszy odwiedzają Morysin, stwierdza: nie wiedziałem, że takie miejsce w Warszawie istnieje. Walory przyrodnicze buchają tutaj ze wszystkich stron i oszałamiają. Jednak bardzo często wśród turystów świadomość otaczających wartości jest dosyć powierzchowna.

Podczas prezentacji dr Maciej Żołnierczuk przypomni historię Morysina oraz przedstawi mniej znane fakty związane z założeniem. Poruszy tematy: transportu do Morysina; istniejących tutaj dziś i dawniej budynków; historii upraw otaczających dzisiejszy rezerwat; historycznego parku wodnego.

Na koniec przyjrzymy się pomysłom na zagospodarowanie tej przestrzeni, jakie pojawiły po II wojnie światowej oraz działaniom podejmowanym i planowanym przez muzeum.

Maciej Żołnierczuk – doktor ogrodnictwa Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie. Pracuje w Dziale Inwestycji w Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wialnowie, gdzie pełni funkcję zastępcy kierownika. Laureat konkursu TEORIA organizowanego przez Fundację im. Stefana Kuryłowicza – w zwycięskiej pracy „Język kultury szklanej architektury” szczególną uwagę zwrócił na powiązania pomiędzy obiektami kultury i krajobrazem. Uczestnik programów międzynarodowych, m.in. Erasmus (University of Copenhagen), CEEPUS (Corvinus University of Budapest), Erasmus+ (Parques de Sintra), ARRE Mobility Grant (Prussian Palaces and Gardens Foundation Berlin-Brandenburg) The V4 Heritage Academy – Management of the UNESCO orld Heritage Cultural Sites in Visegrad Countries, Urban Heritage Strategies course na Uniwersytecie Erazma w Rotterdamie. Współautor podręczników z zakresu architektury krajobrazu dla szkół wyższych i techników. Współautor podręczników dla techników oraz uczelni, a także artykułów naukowych i popularnonaukowych taktujących m.in. o ochronie wartości krajobrazowych.

Sławomir Bełko, Rola edukacji przyrodniczej w ochronie rezerwatowej w warunkach aglomeracji warszawskiej

Rezerwaty przyrody to obok parków narodowych najwyższa forma ochrony przyrody w Polsce. Co do zasady rezerwaty nie pełnią funkcji społecznych. Jednak na obszarach zurbanizowanych wszystkie obiekty przyrodnicze mają szczególne znaczenie dla mieszkańców i turystów – jako tereny rekreacji i wypoczynku pozwalają na wytchnienie od miejskiego zgiełku. Szczególnie w Warszawie, w największej aglomeracji w naszym kraju, wiele osób poszukuje miejsca na spacery czy uprawianie sportów na łonie natury. Wiąże się to często z naruszeniem zakazów obowiązujących w rezerwatach i w konsekwencji prowadzi do zagrożenia dla ich celów ochrony. Wymaga to od Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Warszawie, sprawującej nadzór nad rezerwatami, podejmowania działań ograniczających wpływ człowieka. Często jedynym sposobem minimalizowania takich zagrożeń jest edukacja przyrodnicza i jak najszerszy dostęp do informacji.

Sławomir Bełko – pracuje w RDOŚ w Warszawie od 2015 r. Od 2022 r. pełnił obowiązki zastępcy naczelnika, a od 2023 r. jest naczelnikiem Wydziału Ochrony Przyrody i Obszarów Natura 2000. Wcześniej zdobywał doświadczenie w Nadleśnictwie Brzesko. Absolwent Wydziału Leśnego Uniwersytetu Rolniczego w Krakowie, ukończył również szkolenie z zakresu edukacji leśnej i studia podyplomowe „Ochrona przyrody” na macierzystej uczelni. 

Łukasz Poławski, Rola walorów przyrodniczych Morysina i ich ochrona

Rezerwat przyrody Morysin stanowi część zabytkowego obszaru Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie. Wchodzi w skład Warszawskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu. Jest częścią ważnego korytarza ekologicznego. Występują tu siedliska i gatunki zwierząt o wysokiej randze ochrony w Unii Europejskiej, dla których zachowania tworzy się obszary Natura 2000. Krajobraz Morysina cechuje wysoki stopień naturalności, oferujący szeroki wachlarz tzw. usług ekosystemowych, np. poprawę lokalnych warunków klimatycznych, pozytywny wpływ na czystość powietrza, wód czy stan gleb. Pomimo tak istotnej roli ta ostoja przyrody jest relatywnie mało znanym opinii publicznej miejscem na mapie Warszawy. Uwarunkowania historyczne, krajobrazowe, niska popularność i trudność w dotarciu sprzyjają jego „zapuszczaniu”. Funkcjonuje tu wyjątkowa przestrzeń, gdzie zwiedzający mogą obcować z prawdziwie dziką przyrodą, jednocześnie przebywając w granicach największego miasta Polski. Niestety rezerwat przyrody zmaga się też z wieloma ciągłymi zagrożeniami, z których największym wydaje się postępująca urbanizacja terenów sąsiadujących. Zacieśniający się pierścień zabudowy powoduje silny wzrost antropopresji. Aby minimalizować wpływ negatywnych czynników, planuje się i realizuje działania z zakresu ochrony biernej i czynnej opisywanego obszaru.

Łukasz Poławski – aktualnie przedsiębiorca w szeroko rozumianej branży środowiskowej. Wieloletni współpracownik NGO, uczelni i jednostek budżetowych m. st. Warszawy realizujących przedsięwzięcia związane z ochroną przyrody i środowiska. Bezpośrednio realizował takie projekty jak Wislawarszawska.pl czy Szuwarwarszawski.pl. Współpracował przy wielu inicjatywach pozazarządowych, a także z uczelniami i innymi instytucjami z Polski i za granicą, zarówno jako wykonawca, jak i wolontariusz.

Stanisław Łubieński, Miasta – betonowe dżungle czy oazy bioróżnorodności?

Ponad połowa ludzkości mieszka w miastach, a trend jest rosnący. Chyba nic w tym dziwnego – na terenach zurbanizowanych łatwiej się żyje, łatwiej znaleźć pracę i dostęp do potrzebnych usług. Z drugiej strony, szybkie tempo życia i przepracowanie powoduje, że mieszkańcy miast coraz częściej szukają wytchnienia na łonie natury. Skąd czerpać wiedzę na temat przyrody w naszym otoczeniu? Ile organizmów można spotkać w stolicy dużego europejskiego kraju? Jak chronić przyrodę przed presją człowieka (na przykładzie Morysina)? Czy kontakt z zielenią może wpływać na nasze zdrowie psychiczne i fizyczne? Jakie zagrożenia dla miejskiej przyrody niosą ze sobą zmiany klimatu i dlaczego powinniśmy zazieleniać nasze miasta?

Stanisław Łubieński – kulturoznawca, ukrainista, z zamiłowania przyrodnik. Współpracował z „Gazetą Wyborczą”, „Tygodnikiem Powszechnym” i „Dwutygodnikiem”. Autor trzech nagradzanych i tłumaczonych na języki obce książek: Pirat stepowy (Czarne 2012), Dwanaście srok za ogon (Czarne 2016), Książka o śmieciach (Agora 2020). Prowadzi spacery przyrodnicze po Warszawie, jest gospodarzem audycji Księstwo Ptaków w radiowej Trójce i Prezesem Zarządu Ogólnopolskiego Towarzystwa Ochrony Ptaków.

dr Łukasz Chachulski, Monika Drabik, Roślinność rzeczywista rezerwatu Morysin, jej historia i metody ochrony

Rezerwat przyrody Morysin, mimo swojego położenia na terenie Warszawy, nigdy nie był intensywnie zagospodarowany. W XVII wieku był użytkowany jako zwierzyniec, co w niewielkim stopniu wpływało na strukturę gatunkową, a od początku XIX wieku został zaaranżowany jako park romantyczny, w którym pozostawiono część istniejących wcześniej naturalnych ekosystemów leśnych. Późniejsze zaniechanie użytkowania przyczyniło się do odtworzenia siłami natury siedlisk przyrodniczych podkreślających walory obecnego rezerwatu. Dziś o wartości przyrodniczej świadczą dobrze zachowane nadrzeczne lasy łęgowe, zbiorniki wodne oraz fragmenty obszarów porolnych, na których planowane jest odtworzenie archaicznych łąk stanowiących element krajobrazu znanego z dokumentów historycznych parku romantycznego.

Monika Drabik – botaniczka, biolożka, edukatorka. Edukatorka przyrodnicza i historyczna w Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie oraz specjalistka ds. środowiskowych. Członkini Polskiego Towarzystwa Botanicznego. Uczestniczka licznych projektów dotyczących inwentaryzacji szaty roślinnej obszarów Natura 2000.

dr Łukasz Chachulski – biolog, pracował w Katedrze Botaniki Wydziału Rolnictwa i Biologii SGGW (obecnie część Instytutu Biologii). Jego praca zawodowa dotyczyła początkowo biologii populacji roślin później fitosocjologii, a obecnie koncentruje się na zagadnieniach dotyczących dyspersji zbiorowisk roślinnych i gatunków roślin względem budowy geomorfologicznej i właściwości fizycznych i chemicznych siedlisk. Jest autorem i współautorem prac badawczych wydawanych w czasopismach polskich m.in. „Roczniki Gleboznawcze”, „Acta Societatis Botanicorum Poloniae”, STOTEN (Science of the Total Environment), CATENA, PLOS One (Public Library of Science) oraz autorem lub współautorem monografii polskich i zagranicznych (angielskojęzycznych). Od 2007 roku pracuje w zespole Instytutu Ochrony Środowiska IOŚ-PIB jako ekspert-botanik. Jest współautorem około 20 aktów prawa miejscowego w zakresie Planów Zadań Ochronnych obszarów Natura 2000, Planów Ochrony parków narodowych, krajobrazowych, rezerwatów przyrody i ocen fizjograficznych. Prowadzi działalność dydaktyczną w zakresie botaniki, fitosocjologii, siedliskoznawstwa oraz ochrony roślin.