Klejnot Jadwigi Elżbiety Sobieskiej na sukience diamentowej obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej na Jasnej Górze

Już za życia Jana III w świadomości elit europejskich utrwaliło się – nie bez racji – przekonanie o bogactwie rodu Sobieskich. A jednak dziś bardzo mało wiemy o najbardziej efektownym składniku tych legendarnych bogactw: o klejnotach – wyrobach jubilerskich zdobionych drogocennymi kamieniami szlachetnymi. Niepowtarzalną okazję do obejrzenia niedawno odkrytego wyrobu jubilerskiego, który znajdował się w rękach królewskiej synowej, Jadwigi Elżbiety, z domu księżniczki von Pfalz-Neuburg (1673–1722), od 1691 roku żony królewicza Jakuba Ludwika Sobieskiego, dała zorganizowana na Zamku Królewskim w Warszawie wystawa polskich klejnotów z XVI i XVII wieku pt. Rządzić i olśniewać.

To efektowne złote zawieszenie dekorują połączone ze sobą litery APV (ich prawidłowa kolejność nie jest pewna) umieszczone pod pięciopałkową koroną. Zdobi je 27 diamentów o bardzo tradycyjnych szlifach, którym daleko jeszcze do popularnych od 2. połowy XVII wieku szlifów brylantowych. Całość uzupełnia na odwrocie biała emalia. Doskonale zachowany klejnot naszyty jest na tzw. sukienkę diamentową obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej – znajduje się na chuście otaczającej twarz Marii (a więc w miejscu wyjątkowo zaszczytnym), po lewej stronie dla patrzącego. Identyfikacja zawieszenia nie pozostawia żadnych wątpliwości, gdyż zostało ono dokładnie opisane jako dar żony królewicza Jakuba w jasnogórskim spisie wotów pod datą 28 lipca 1697 roku (w zestawieniu znalazł się drobny błąd, podano bowiem liczbę diamentów zawyżoną o jedną sztukę, ale pomyłki takie często się zdarzały). Jakub Sobieski i jego żona od 26 czerwca 1697 roku przez kilka tygodni przebywali w sanktuarium jasnogórskim w czasie trwania elekcji po śmierci Jana III. Jakub był jednym z pretendentów do tronu polskiego, ale jego kandydatura szybko okazała się nierealna. Niemniej, nie lekceważąc symbolicznej wymowy religijnych gestów, królewicz i jego żona złożyli w narodowym sanktuarium wota przypominające o zasługach Jana III: Jakub ofiarował Matce Boskiej m.in. płaszcz królewski swojego ojca, który najpierw nosił podczas uroczystości w klasztorze.

Jadwiga Elżbieta Neuburska, której siostry były żonami cesarza Leopolda I oraz królów Hiszpanii i Portugalii, a jeden z braci biskupem wrocławskim, dysponowała z pewnością znakomitymi rodzinnymi klejnotami. Zawieszenie ofiarowane na Jasną Górę, typowa świecka ozdoba należąca pierwotnie do osoby o inicjałach APV, Jadwiga odziedziczyła być może po kimś z bliższej lub dalszej rodziny. Nosi ono cechy wyrobu z około 1600 roku lub z 1. połowy XVII wieku. Dalsze badania być może wyjaśnią losy tego kosztownego drobiazgu i pomogą zidentyfikować inne klejnoty Sobieskich. Dzięki bezprecedensowemu wypożyczeniu sukienki diamentowej z Jasnej Góry na wystawę w Zamku Królewskim w Warszawie klejnot Jadwigi Elżbiety Sobieskiej został udostępniony publiczności w stolicy.