Przywilej mielnicki i nihil novi

Jan Olbracht silnie dzierżył stery rządu. Było to nie w smak magnaterii. Najważniejsi dostojnicy królestwa po śmierci króla, w 1501 roku przedstawili jego następcy, Aleksandrowi, tzw. artykuły mielnickie (do niedawna uważane za przywilej mielnicki dla senatu). W dokumencie tym wzmacniano pozycję senatu, czyniąc z senatorów strażników prawa, a nawet króla. Te zabezpieczenia przeciwko monarszej tyranii, nie zostały zaprzysiężone przez Aleksandra podczas koronacji. Zostały opatrzone jedynie pieczęcią litewską, co sugeruje, że były jedynie osobistymi zobowiązaniami monarchy.

Artykuły mielnickie osłabiały także rolę izby poselskiej, co wywołało niezadowolenie szlachty. Znalazło ono wyraz w uchwałach sejmu radomskiego w 1505 roku. Zajęto się wówczas sprawami zapewnienia bezpieczeństwa publicznego oraz uporządkowania prawa (skutkowało to powstaniem Kodeksu Łaskiego). Najważniejszym dokonaniem sejmu było uchwalenie konstytucji nihil novi (nic nowego). Uchwała ta obalała postanowienia mielnickie i ustanawiała zasadę, że decyzje w państwie nie mogą być podejmowane bez zgody izby poselskiej i senatu. Tym samym szlachta uzyskała wpływ na stanowienie prawa i kierowanie polityką państwa. Wielu historyków uważa, że właśnie rok 1505 jest datą wyznaczającą koniec monarchii oligarchicznej, a rozpoczynającą okres monarchii parlamentarnej lub wedle innych historyków prawa elekcyjno-parlamentarnej.