Sejm polski za Augusta II

Elekcja elektora saskiego Fryderyka Augusta Wettyna, przyszłego Augusta II zwanego Mocnym, która odbyła się na podwarszawskiej Woli od 15 maja do 28 czerwca 1697 r., była elekcją szczególną, z trzech – niechlubnych zresztą – powodów. „ Po raz pierwszy w naszych dziejach – jak pisał Paweł Jasienica – pominięto potomków zmarłego monarchy, pogwałcono moralne uprawnienia dynastii. Po raz pierwszy złamana została XVI stulecie pamiętająca zasada szlachecka, streszczająca się w haśle: Aż do gardł naszych nie chcemy Niemca! I po raz pierwszy mniejszość rozstrzygnęła o wyniku elekcji”.

Koronacja Augusta II, odbyta w wyznaczonym terminie w katedrze wawelskiej, uprawomocniła go jako monarchę, choć nie zlikwidowała bynajmniej opozycji, skupionej wokół prymasa Radziejowskiego i grona senatorów, z kwaterą główną w Łowiczu. Nie zważając na przeciwników, August II odbył – co prawda skromnie obsadzony – sejm koronacyjny, na którym potwierdził pacta conventa. Sejmowi temu sporo miejsca poświęcił Erazm Otwinowski w swoich Dziejach Polski pod panowaniem Augusta II od roku 1696 – 1728 (wydanych w Krakowie w 1849 r.).   Pisał tam m. in.: „Sejm Coronationis odprawił się pod laską Zawiszy starosty mińskiego, na którym król mocno się starał, żeby było wojsko jego saskie na zimę w Polsce zostało [...]. Jakoż pozwolono na to, a król na wiosnę miał z tymi ludźmi iść na Turczyna pod Kamieniec”. Sami Sasi „do sejmu coronationis tak się skromnie obchodzili, jakoby dopiero z nieba zstąpili, opłacili wszystko, trawy dla koni, lasy, ktoremi w obozie palili [...], Polakom się nizko kłaniali, z dróg ustępowali; ale po koronacyi nie usłyszał nikt z paszczęki ich słowa inszego tylko: Szelm Polak, i stodoły, komory rabowali i zabierali wszystko ludziom ubogim gwałtem, nikomu nic nie płacąc, a to był pierwszy zadatek przyjaźni saskiej”.

Anonimowy miedzioryt angielski, zamieszczony w dziele Bernarda O’Connora The History of Poland (London 1698), z uwagi na datę jego wydania, przedstawia niemal na pewno właśnie ów sejm koronacyjny. Rycina jest różniącą się w szczegółach wersją sztychu Karola de La Haye, zamieszczonego w dziele Mikołaja Chwałkowskiego Effata Regum Poloniae, wydanego w Warszawie w 1694 r. Angielski artysta kompozycję tylko nieco poszerzył, bez skrępowania przerabiając Sejm polski w 1694 r. na uaktualniony Sejm polski za Augusta II, za pomocą widniejącej u dołu legendy. Podobne praktyki były wówczas na porządku dziennym, ponieważ nie przestrzegano w ogóle praw autorskich.