Teresa Kunegunda Sobieska w Wenecji

Teresa Kunegunda Sobieska, jedyna zachowana przy życiu córka Jana III i Marii Kazimiery, dzięki małżeństwu z elektorem bawarskim Maksymilianem II Emanuelem, stała się władczynią jednego z najpotężniejszych państw Rzeszy. Została nią w szczególnym dla Bawarii czasie: małżonek – elektor, po długim pobycie w Brukseli jako namiestnik Niderlandów Hiszpańskich, po powrocie do Monachium w 1701 r. uwikłał się w wojnę o sukcesję po Karolu II, co w efekcie doprowadziło do wygnania pary elektorskiej z kraju i rozdzielenia jej na ok. 10 lat, od sierpnia 1704 r. do wiosny 1715 r.

Teresa Kunegunda wobec braku możliwości powrotu do Bawarii i do pozostawionych tam dziesięciorga dzieci osiadła w Wenecji, utrzymując z mężem regularny kontakt korespondencyjny. Pisanie listów stało się dla „Teresienki” absorbującym zajęciem; czynność tę uwieczniono w ikonografii elektorowej, a konkretnie w miedziorycie działającego w Augsburgu Johanna Jakoba Kleinschmidta (1687–1772), na podstawie rysunku bawarczyka Cosmasa Damiana Asama (1686–1739). Rycina przedstawiająca Teresę Kunegundę jako wierną Penelopę znalazła się jako ilustracja w wydanym w 1715 r. w Monachium panegirycznym dziele Fortitudo Leonina ni utraque fortuna Maximiliani Emmanuelis palatini Rheni poświęconym elektorowi i nawiązującym do rozłąki małżonków.

Rozbudowana i obfitująca w symboliczne treści kompozycja wyobraża elektorową w weneckim pałacu siedzącą w fotelu z wysokim oparciem, przy stole ozdobionym rzeźbionymi lwami. W prawej dłoni trzyma ona ptasie pióro, pisząc na karcie papieru: Penelope Ulyssi Hanc tua. Teresa Kunegunda przedstawiona tu została jako atrakcyjna i elegancka młoda kobieta we fryzurze przetykanej perłami, w wydekoltowanej sukni i w płaszczu gronostajowym, w którego fałdach rozpościerających się na posadzce siedzi mały piesek (symbol wierności małżeńskiej). Wnętrze komnaty sprawia wrażenie zatłoczonego, głównie przez siedem portretów (popiersi w owalach), zawieszonych na ścianie i przedstawiających Maksymiliana II Emanuela oraz dzieci. Trzy z tych wizerunków odbijają się fragmentarycznie w owalnym, okazałym zwierciadle, nieprzypadkowo umieszczonym na przeciwległej ścianie (lustro symbolizuje tu cnoty elektorowej: wierność małżeńską, pobożność, hojność i wytrwałość). Komnata otwiera się dużym przeszklonym oknem na Wenecję, z fragmentem kościoła Santa Maria della Salute i Canale Grande z płynącymi gondolami. Nad oknem zawieszone są dwa kartusze z herbami Bawarii i Rzeczypospolitej Obojga Narodów, pod wspólną mitrą elektorską. Wyżej na gzymsie znajduje się napis: Ulysses Penelope. Miedzioryt Asama-Kleinschmidta jest niewątpliwie najbardziej interesującym dziełem graficznym wśród XVIII-wiecznych rycin poświęconych Teresie Kunegundzie. Wypada dodać, że elektorowa po śmierci męża w 1726 r. powróciła do Wenecji, gdzie żyła w swoim pałacu otoczona ulubionymi drobiazgami i rodzinnymi portretami. Zmarła tam 10 marca 1730 r., pochowano ją w podziemiach kościoła Teatynów w Monachium.