Wota Sobieskich. Działko z klasztoru paulinów na Jasnej Górze (zaginione)

Działko ze zbiorów jasnogórskich zostało wykonane w XII/XVIII (?) wieku w Turcji (?) i było odlane z brązu. Do 1876 roku znajdowało się w skarbcu (?) klasztoru paulinów.

Wygląd działka znany jest jedynie z przekazu ikonograficznego. Określenie zabytku w opisie jako armatki wskazuje na jego niewielkie wymiary. Działko ma prostą, zwężającą się ku wylotowi lufę. Wylot zaakcentowany jest pełnym pierścieniem, a w niewielkiej odległości od części dennej widoczne są trzy półpierścienie, z czego dwa w większym odstępie. Między nimi znajduje się pole wypełnione przez dekorację (wykonaną na oryginale w trudnej do ustalenia technice). Na końcu działka z tej strony widoczny jest otwarty zapał. Od dołu lufy dodane zostały dwie wypustki ułatwiające mocowanie działka na łożu. Dekoracja lufy składa się z ornamentalnych motywów plecionkowych oraz z kartusza wypełnionego stylizowanym pismem tureckim lub podobnym.

Dzieje przedmiotu nie są bliżej znane. Jeśli działko miało istotnie proweniencję turecką czy bliskowschodnią, na co zdaje się wskazywać stylizowany napis, mogło należeć do zespołu pamiątek związanych z walkami z Tatarami i Turkami. Hipotetyczne zaliczenie działka do przedmiotów, które znalazły się na Jasnej Górze za sprawą Sobieskich, byłoby możliwe, jeśli przyjąć stosunkowo wczesne datowanie obiektu.

Wygląd działka znany jest jedynie z drzeworytu (z podpisem) wykonanego według rysunku Adriana Głębockiego, który opublikowany został w 1876 roku w „Kłosach”.

Jakakolwiek bliższa analiza zabytku nie jest możliwa ze względu na jego zaginięcie. Motyw ornamentalny z łamanej wstęgi, jeśli został dobrze odwzorowany przez rysownika, przywodzi na myśl dekoracje na broni tureckiej inspirowane sztuką europejską, pojawiające się w 1. połowie XVIII wieku. Jednak może to być także daleko posunięta stylizacja, więc ten fakt nie przesądza o ewentualnym datowaniu działka. Wobec ogromnego zróżnicowania darów Sobieskich przekazanych na Jasną Górę obecność w tym zespole także takiej „armatki” jest jak najbardziej możliwa.

Literatura:

[Bez autora – Adrian Głębocki?], Armatka turecka, „Kłosy”, T. XXII, 1876, vol. I, Nr 570 z 20 V (1 VI), s. 350, il. na s. 344.