Prawo łęczyckie i mazowieckie

Rozbicie dzielnicowe i odrębny rozwój poszczególnych ziem doprowadził do indywidualnego rozwoju prawa w poszczególnych prowincjach Polski. Tak było w ziemi łęczyckiej, gdzie nie obowiązywały statuty Kazimierza Wielkiego. Swą odrębność prawną utrzymała do drugiej połowy XV wieku. Istniał nawet prywatny tamtejszego zwód prawa ziemskiego.

Znacznie dłużej niż ziemia łęczycka, swoją odrębność polityczną (do 1529 roku) i prawną utrzymało Mazowsze. Wpływ na to miało lokalne prawo zwyczajowe i prawna działalność książąt mazowieckich (orzecznictwo, statuty). Po inkorporacji Mazowsza do Korony sejm mazowiecki pragnął jednak utrzymać odrębność w zakresie prawa. Efektem tego było opracowanie Zwodu Prażmowskiego (1530) obejmującego prawo statutowe i zwyczajowe. Król Zygmunt Stary z powodu sprzeczności formalnych nie zaakceptował jednak tego rozwiązania. Co ciekawe jednak, zwód ten był jednak używany w praktyce aż do 1540 roku, kiedy to monarcha zaakceptował jego poprawioną wersję, zwaną jako Zwód Goryńskiego, który obowiązywał przez ponad ćwierć wieku. W wyniku asymilacji Mazowsza z Koroną, szlachta mazowiecka zdecydowała się w 1576 roku na przyjęcie prawa koronnego z zastrzeżeniem niektórych norm prawnych z zakresu prawa prywatnego, karnego i procedur sądowych. Ujęto je w formie 46 artykułów, zwanych jako ekscepta mazowieckie. Zostały one zatwierdzone przez króla i obowiązywały do końca istnienia pierwszej Rzeczypospolitej.