Źródła prawa: prawo ziemskie
Źródła prawa: prawo ziemskie - Galeria zdjęć
Podstawowym, poza zwyczajem, źródłem prawa ziemskiego były uchwały sejmowe, zwane konstytucjami. Rozróżniano konstytucje wieczyste zawierające normy trwałe oraz konstytucje czasowe o ograniczonym czasie obowiązywania. Zgodnie z uchwałą sejmu radomskiego z 1505 r., znaną jako „konstytucja nihil novi”[1], wszelkie zmiany w prawie ziemskim następować mogły jedynie za zgodą sejmu. Od 1543 r. wydawane w imieniu króla konstytucje sejmowe spisywano po polsku (wcześniej w języku łacińskim) Od roku 1576 drukowano je i rozsyłano do urzędów grodzkich, gdzie urzędnicy wpisywali ich treść do ksiąg sądowych.
Szerokie kompetencje ustawodawcze posiadał również król wydający edykty, uniwersały i dekrety regulujące sprawy wojskowe, wyznaniowe, stosunki w wybranych działach gospodarki (cła, prawo górnicze), itp. W wojsku kompetencje ustawodawcze delegowano na ręce hetmanów, którzy począwszy od 1561 r. wydawali w swym imieniu artykuły hetmańskie, regulujące porządek wewnątrz armii. Charakter prawa lokalnego miały uchwały sejmików, tzw. lauda.
Na Mazowszu obowiązywało od 1576 r. prawo koronne, przy czym miejscowa szlachta zastrzegła sobie ważność niektórych lokalnych zwyczajów prawnych, które ujęto w 46 artykułach, zwanych ekscerptami mazowieckimi.
Przywilej inkorporacyjny Prus Królewskich z 1454 r. nie ingerował w zastany w tej prowincji porządek prawny, pozostawiając prawo chełmińskie, magdeburskie, polskie i staropruskie. Szlachta pruska rządziła się wywodzącym się jeszcze z nadania krzyżackiego prawem chełmińskim, które zmodyfikowano w 1598 r. pod nazwą korektury prawa pruskiego. Odtąd stanowiła ona prawo dla szlachty w Prusach Królewskich, regulując ustrój sądów, prawo procesowe, rodzinne i spadkowe.
[1] Konstytucja nihil novi (1505): „Ponieważ prawa ogólne i ustawy publiczne dotyczą nie pojedynczego człowieka, ale ogółu narodu, przeto na tym walnym sejmie radomskim wraz ze wszystkimi królestwa naszego prałatami, radami i posłami ziemskimi za słuszne i sprawiedliwe uznaliśmy, jakoż postanowiliśmy, iż odtąd na potomne czasy nic nowego (nihil novi) stanowionym być nie ma przez nas i naszych następców, bez wspólnego zezwolenia senatorów i posłów ziemskich, coby było z ujmą i ku uciążeniu Rzeczypospolitej, oraz ze szkodą i krzywdą czyjąkolwiek, tudzież zmierzało ku zmianie prawa ogólnego i wolności publicznej”.
Polecane artykuły
-
Źródła prawa II: prawo miejskie, wiejskie, kanoniczne, prawa mniejszości etnicznych
Wywodzące się ze Zwierciadła saskiego (powstałego ok. 1235 r. spisu prawa saskiego) i Weichbildu (prawo miejskie magdeburskie) prawo obowiązujące w miastach wydrukowano w Polsce po raz pierwszy w 1506 r. w języku łacińskim. Druga edycja, której autorem by
-
Konstytucje czasowe i wieczyste
Od końca XV stulecia stanowieniem prawa zajmował się sejm. Uchwały sejmu zwano konstytucjami. Rozróżniano dwa typy konstytucji: czasowe i wieczyste. Te pierwsze miały z góry określoną moc obowiązującą, drugie zaś takiego ograniczenia nie posiadały. Choć t
-
Szlachcic przed sądem
Postępek sądowy, czyli przebieg rozprawy przed sądami grodzkimi i ziemskimi miał charakter prawno-prywatny (rozpoczynał się od skargi strony pokrzywdzonej), zgłaszanej jawnie i w formie ustnej. Na tej podstawie sędzia wystawiał pisemny pozew, czyli wezwan
