Sobiescy i Stuartowie. Modlitewnik królowej Marii Stuart, Mistrz arcybiskupa François de Rohan, 1535–1540

pergamin welinowy, oprawa welin transparentny, tłoczenie, złocenie, 1535-1540
zbiory prywatne

Modlitewnik Marii Stuart, królowej Szkotów, jest obiektem, który przypomina o jednej z najważniejszych postaci królewskiego rodu Stuartów. To właśnie za sprawą Marii nazwisko rodu królewskiego „Stewart” zmienione zostało na „Stuart”, bowiem francuscy dworzanie, wśród których Maria została wychowana, nie umieli wymawiać głoski „w”. 

Prezentowana na wystawie księga godzin, osobisty modlitewnik królowej Szkotów od 1558 r. do jej egzekucji w 1587 r., jest dziełem wyjątkowym, nie tylko z uwagi na postać właścicielki. Modlitewnik powstał w l. 1535-1540 na zamówienie Louise de Bourbon-Vendôme, opatki klasztoru w Fontevraud, ciotecznej babki Marii (po kądzieli). Zawarte w nim miniatury są dziełem jednego z najwybitniejszych artystów tej dziedziny pracujących dla króla Franciszka I – mistrza arcybiskupa Franciszka de Rohan (pierwotnie znanego jako Mistrz Franciszka I). Księga została podarowana Marii z okazji jej ślubu z delfinem Francji, który w 1559 r. objął tron jako Franciszek II, a rok później nagle zmarł. 

Modlitewnik zawiera wiersz napisany własnoręcznie przez królową, w którym Maria dziękuje ciotce za prezent. Opatrzony jest anagramatyczną dewizą Va tu meriteras (Idź, zasłużysz) oraz wspólnym monogramem Franciszka i Marii. Oprawa wykonana została pod koniec XVIII wieku w Anglii przez słynną rodzinę Edwardsów z Halifax i ozdobiona specjalną techniką iluminacji malowanej pod okładką z welinu transparentnego.

Istnieje tylko pięć zachowanych ksiąg godzin (modlitewników), które z pewnością należały do Marii Stuart, ale wystawiony egzemplarz jest jedynym zamówionym przez członka rodziny królowej, który następnie został jej podarowany. Jest także jedynym modlitewnikiem, który pozostaje w prywatnych rękach. Kolejne znane egzemplarze znajdują się w Rosyjskiej Bibliotece Narodowej w Petersburgu, w Huntington Library w San Marino w Kalifornii, w zbiorach British Library w Londynie oraz w Galerii Ruskina w Sheffield w Wielkiej Brytanii.