Akuszerka - kobieta, która zna się na rzeczy

Poród w średniowieczu i okresie staropolskim stanowił dla matki i dziecka duże zagrożenie. Jedyną pomocą w większości przypadków służyły starsze kobiety i znachorki, których wiedza była niestety bardzo ograniczona. Położnictwo rozwinęło się w Polsce dopiero w XVI wieku. Prawie w każdej wiosce czy miasteczku mieszkała kobieta (nazywana w różnych językach babką, matroną, sage femme, comadore, goodwife, powituchą), odbierająca poród. Zwykle była to kobieta w średnim lub starszym wieku, często wdowa mająca własne dzieci. Czasami funkcja akuszerki przechodziła z matki na córkę. „Babka” uczestniczyła w szeregu ważnych rytualnych wydarzeń, takich jak chrzest noworodka oraz inne uroczystości kościelne, w których brała udział kobieta po urodzeniu dziecka. Akuszerki odgrywały tak ważną rolę w późnośredniowiecznym społeczeństwie, że władze kościelne starały się kontrolować proces wyznaczania kobiet do pełnienia tej funkcji. Dbały o to, by znały one wszelkie szczegóły związane z udzielaniem sakramentu chrztu tak, by w sytuacji zagrożenia życia noworodka akuszerka mogła ochrzcić go wodą świeconą, której flakonik zawsze nosiła przy sobie na wszelki wypadek.

W niektórych regionach Europy Kościół dokonywał nawet „wyświęcenia” na akuszerki wyznaczonych kandydatek. W XVIII w. w Angers we Francji ceremonia „wyświęcenia” kandydatki na akuszerkę odbywała się podczas niedzielnej mszy. Przyszła akuszerka składała uroczystą przysięgę, stojąc ze świecą w dłoni przed ołtarzem. Pierwszą znaną z imienia położną w Rzeczypospolitej, była prawdopodobnie żona rajcy krakowskiego Jana Ulla.

W XVI w. zaczęto wydawać podręczniki, w których szczegółowo omawiano obowiązki fachowej akuszerki, takie informacje znajdujemy m.in. w zielnikach Stefana Falimierza, Piotra z Kobylina czy Marcina Siennika. Pierwszy polski podręcznik z zakresu położnictwa, traktat O rodzeniu dziatek ukazał się w 1521 r. Najczęściej jednak „babki połogowe” posługiwały się wiedzą zaczerpniętą z własnych doświadczeń i tzw. medycyny ludowej. W trakcie porodu akuszerki wykorzystywały różnego rodzaju naturalne, ziołowe mikstury, mające działanie przeciwbólowe, w których skład wchodziły takie substancje jak sporysz, melisa, liście laurowe, bylica, różne gatunki lilii oraz tytoń.

Jako wyspecjalizowana grupa położne pojawiły się dopiero w XVIII w., choć już wcześniej istniał urząd akuszerki miejskiej, np. w Gdańsku powstał w 1610 r.