Drugi Statut Litewski (1566)

Rozwój społeczno-gospodarczy, chęć zdobycia przez szlachtę litewską pozycji podobnej, jaką posiadała szlachta polska, przyrost aktów normatywnych, doprowadziły do podjęcia prac nad drugim statutem. W 1551 roku Zygmunt August powołał komisję, której zadaniem była nowelizacja poprzedniego statutu. Komisja ta nie podjęła energicznych działań, toteż w siedem lat później król powołał następną, w skład której wchodzili m.in. kanclerzMikołaj Radziwiłł Czarny i marszałek Ostafi Wołłowicz, a także znany humanista Piotr Rojzjusz.

Drugi statut zachował strukturę pierwszego. Podzielony był na 13 rozdziałów, liczył jednak więcej artykułów – 368. Na jego kształt większy wpływ miało prawo polskie i rzymskie. Najważniejszymi postanowieniami statutu było ograniczenie władzy wielkiego księcia. Prócz potwierdzenia dotychczasowych praw, panujący od tej pory nie mógł samodzielnie bez zgody sejmu litewskiego stanowić praw, nakładać podatków i wypowiadać wojny. Równie istotne były zmiany w sądownictwie. Na wzór polski wprowadzono sądy podkomorskie i ziemskie. Wzmacniał prawo własności, w tym ograniczając książęce prawo kaduka. Równie istotne było zlikwidowanie zbiorowej odpowiedzialności rodziny za przestępstwo popełnione przez jednego z jej członków.