Wrażenia rosyjskiego dyplomaty Pawła Tołstoja z pobytu w Warszawie

Wrażenia rosyjskiego dyplomaty Pawła Tołstoja z pobytu w Warszawie

Paweł Tołstoj znalazł się w stolicy w czasie bezkrólewia po śmierci Jana III Sobieskiego, tuż przed sejmem elekcyjnym. Miasto wyraźnie mu się spodobało, mimo kłopotów ze znalezieniem zakwaterowania.    

Warszawa

30 kwietnia. Przyjechałem na obiad do majętności chorążego pancernej chorągwi pana Grebowskiego, do miasteczka Okuniewo, od wsi Pustylników 2 mile. Tegoż dnia przyjechałem nocować do Warszawy, od Okuniewa 3 mile; od Węgrowa do Warszawy 11 mil polskich, a moskiewskich 55 wiorst; od Smoleńska do Warszawy polskich 161 mil, a moskiewskich 805 wiorst; a od Moskwy do Warszawy 1162 wiorsty z półwiorstą.

Warszawa to miasto wielkie, położone na lewym brzegu rzeki Wisły. Rzeka Wisła jest wielka, płynie z południa na północ. W Warszawie około podgrodzia miasta nie ma, [jest] tylko jeden zamek królewski na brzegu rzeki Wisły; ten zamek [jest] kamienną, solidną budową zrobiony. Klasztorów i kościołów kamiennych w [W]arszawie dużo, wszystkie rzymskiej religii, i domów senatorskich wielkich solidnej kamiennej budowy niemało. Warszawa cała usadowiona jest nad brzegiem rzeki Wisły; w [W]arszawie ogrodów porządnych dużo; przez rzekę Wisłę ludzi i wszystkie rzeczy pod Warszawę przewożą na promach. Ta rzeka Wisła wielkością podobna do rzeki Wołgi, płynącej pod miastem Jerosławlem [wł. Jarosławlem].

W swoją bytność w [W]arszawie mieszkałem po drugiej stronie rzeki Wisły od Warszawy, od przyjazdu z moskiewskiej strony w osiedlach, w miejscu które nazywa się Praga. W tych osiedlach dwory budowy drewnianej, dobrej. A stałem w tych osiedlach dlatego, że w [W]arszawie stałego dworu w samym mieście nie znalazłem, ponieważ mój przyjazd do [W]arszawy przypadł podczas albo w czasie samej alekcji [wł. elekcji], która [to] alekcja w tym czasie była u Polaków dla obierania króla polskiego, i zjazd w tym czasie był w [W]arszawie, wielki, wszystkim senatorom Rzeczypospolitej, obojga narodów, tak Korony Polskiej, jako i Księstwa Litewskiego; i we wspomnianym miejscu Pradze, gdzie stanąłem, z wielkim trudem stały dwór sobie wynalazłem.

 

Fragment publikacji oparty jest na rosyjskim wydaniu dziennika Pawła Tołstoja: Putieszestwije stolnika P.A. Tołstogo po Jewropie 1696–1699, oprac. Ł.A. Olszewskaja, S.N. Trawnikow, Moskwa 1992

Polecane artykuły

1 / 3
    • Silva Rerum

      Rosyjski dyplomata Paweł Tołstoj odwiedza pałac w Wilanowie

      W poniższym fragmencie pamiętnika Tołstoj opisuje swoją wizytę w Wilanowie, gdzie gościł niedługo po śmierci króla Sobieskiego. Z tej krótkiej notatki dowiadujemy się, jak wyglądało jedno z ulubionych miejsc zmarłego króla, bowiem autor opisuje je z właśc

      Kolorowe zdjęcie współczesne. Na pierwszym planie rzeźba pół nagiego mężczyzny. W tle pałac w Wilanowie od strony ogrodu.
    • Silva Rerum

      Ponura wizyta rosyjskiego dyplomaty Pawła Tołstoja na Zamku Królewskim

      Podczas pobytu w Warszawie rosyjski dyplomata zwiedził Zamek Królewski, który zrobił na nim dość ponure wrażenie. Pozostawił nam szczegółowy opis komnaty, w której wystawiono trumnę z ciałem Jana III Sobieskiego, jak również samej trumny.Zamek królewskiPr

      Sarkofag króla Jana III Sobieskiego w krypcie św. Leonarda na Wawelu. Rycina przedstawia projekt płyty i boków sarkofagu.
    • Silva Rerum

      Rosyjski dyplomata Paweł Tołstoj przed cudownym obrazem na Jasnej Górze

      Na zakończenie swojej podróży przez ziemie Rzeczypospolitej dyplomata zatrzymał się w Częstochowie. Samego miasta nie zaszczycił szczególną uwagą, natomiast bardzo wiele miejsca poświęcił klasztorowi jasnogórskiemu, jego wystrojowi i zwyczajom zakonników.

      Wnętrze kościoła. Przedstawia barokowy ołtarz, bogato zdobiony rzeźbami. Jest to jeden z ołtarzy w bazylice na Jasnej Górze.
    • Silva Rerum

      Zapiski rosyjskiego dyplomaty Pawła Tołstoja o mieście Piotrkowie

      Liczba kamiennych budowli na ziemiach polskich zrobiła wrażenie na rosyjskim dyplomacie, czego wyraz dał w swoich pamiętnikach. Poza informacjami o wyglądzie Piotrkowa dowiadujemy się również o ciekawym obyczaju obowiązującym w mieście, a związanym ze śmi

      Kolorowe zdjęcie współczesne. Przedstawia budowlę ceglaną otoczoną drzewami. Jest to fragment Zamku w Piotrkowie Trybunalskim.
    • Silva Rerum

      Rosyjski dyplomata Paweł Tołstoj opuszcza Warszawę

      Z Warszawy Paweł Tołstoj ruszył w dalszą drogę na zachód. Nadal z upodobaniem notował szczegóły podróży, czego świadectwem opis spotkania z posłem cesarskim.  Spotkanie z posłem cesarskim5 maja. Przyjechałem obiadować, przejechawszy wieś Darabny, na polu,

      Obraz olejny o tematyce pejzażu. Na pierwszym planie wędrowiec z parą koni, w głębi widać orszak. W tle kościół gotycki i zabudowania. Uwagę zwracają wielkie drzewa po prawej stronie.
    • Silva Rerum

      Rosyjski dyplomata Paweł Tołstoj na polu elekcyjnym

      Polska szlachta zrobiła najwyraźniej na rosyjskim dyplomacie jak najgorsze wrażenie. Jego uwagi na temat jej zachowania są niezwykle krytyczne i pełne złośliwej ironii.  Na polu elekcyjnymTegoż dnia [tj. 4 maja] wyjechałem z Warszawy, przemieszkawszy w Ar

      Grafika przedstawia tłum ludzi zgromadzonych wokół zabudowania w formie niskiego, prostokątnego muru wraz z częściowym zadaszeniem. Wewnątrz ogrodzenia znajdują się ludzie. Jest to scena elekcji  Augusta II na Woli.
    • Silva Rerum

      Spotkanie rosyjskiego dyplomaty Pawła Tołstoja z nuncjuszem papieskim

      Czas spędzony w Warszawie Tołstoj wykorzystywał w pełni, nie tylko na zwiedzanie, ale i na spotkania z ważnymi osobistościami. Wszystko skrupulatnie notował, przekazując nam informacje o wystroju komnat nuncjusza, a nawet i jego ubiorze. Wizyta u nuncjusz

      Współczesne, kolorowe zdjęcie. Przedstawia widok na ulice i kamienice, w oddali widok na wieżę zamkową. Jest to Stare Miasto w Warszawie.
    • Silva Rerum

      Domy senatorskie w relacji rosyjskiego dyplomaty Pawła Tołstoja

      Podczas pobytu w Warszawie Tołstoj miał okazję zwiedzić pałac Radziwiłłów i ogród marszałka Lubomirskiego, które, tak jak wszystkie oglądane miejsca, dokładnie opisał.Domy senatorskie2 maja. Byłem znowu w zamku warszawskim i w wyżej opisanym dużym kościel

      Kolorowe zdjęcie współczesne. Przedstawia dawny Pałac Radziwiłłów w Warszawie, obecnie Pałac Prezydencki w Warszawie. Przed budynkiem pomnik konny na postumencie.
    • Silva Rerum

      O moście w Warszawie i obyczajach szlachty pisze Paweł Tołstoj, rosyjski dyplomata

      W notatkach dotyczących warszawskich problemów z przeprawami przez Wisłę Paweł Tołstoj dał upust swemu złośliwemu poczuciu humoru. Jego uwagi na temat zachowania pijanej szlachty, choć przykre, są niezwykle celne. Fatalny most przez WisłęZ powodu alekcji

      Grafika przedstawia wnętrze świątyni pełne ludzi. Są to mężczyźni, którzy prowadzą walkę na szable. Na pierwszym planie leży jeden zabity. Jest to grafika pt. „Bójka szlachty w kościele”.
    • Silva Rerum

      Warszawa – miasto kamienne w zapiskach rosyjskiego dyplomaty Pawła Tołstoja

      Wydaje się, że solidność warszawskiej zabudowy zrobiła wrażenie na rosyjskim dyplomacie. Świadczy o tym poniższy opis Placu Zamkowego.Plac Zamkowy i… kolumna Władysława W [W]arszawie domy i wszelaka zabudowa w zamku – wszystko [to] kamienne; izb, solidny

      Kolorowe zdjęcie współczesne. Przedstawia widok na Starówkę warszawską. Na pierwszym planie spacerujący ludzie. W oddali kolumna Zygmunta, kamienice i fragment muru. Jest to widok na Plac  Zamkowy w Warszawie.
    • Silva Rerum

      Rosyjski dyplomata Paweł Tołstoj w Katedrze św. Jana w Warszawie

      Wśród miejsc, które Tołstoj odwiedził w stolicy, nie mogło zabraknąć Katedry św. Jana. Jego szczególną uwagę przykuła cudowna figura ukrzyżowanego Chrystusa.  Katedra św. Jana Tegoż dnia byłem w kościele, który nazywa się fara, to jest soborowy; ten kości

      Rycina przedstawia widok na miasto oprawiony w dekoracyjną ramę z draperią i medalionem z tekstem na samej górze. Na pierwszym planie pas ziemi, niskie drzewa, krzewy  i spacerujący ludzie. Dalej szeroka rzeka, za nią widok na miasto. Jest to widok Warszawy.
    • Silva Rerum

      Węgrów w zapiskach Pawła Tołstoja, rosyjskiego dyplomaty

      W końcu po długiej podróży Paweł Tołstoj wjechał w granice Mazowsza. Duże wrażenie wywarła na nim rzeka Bug, podobała mu się też zamożność miasteczka Węgrowa.Na Mazowszu27 kwietnia. Przyjechałem nad rzekę Bug, i tę rzekę przejechałem na promie, i obiadowa

      Zdjęcie współczesne z wnętrza kościoła. Jest to duży ołtarz barokowy na środku którego znajduje się krzyż Chrystusa. Po bokach postaci kobiet. Jest to ołtarz główny w kościele Reformatów w Węgrowie.
    • Silva Rerum

      Trudy podróży po Rzeczypospolitej w pamiętnikach Pawła Tołstoja, rosyjskiego dyplomaty

      Paweł Tołstoj, co w podróży naturalne, zwracał uwagę nie tylko na mijane miejscowości, ale i na to, co miał pod kołami powozu. Dlatego też w jego wspomnieniach znajdujemy sporo wzmianek o przeprawach przez rzeki, mostach i drogach. Na granicy Litwy i Pols

      Obraz olejny. Scena rodzajowa, która rozgrywa się na tle pejzażu. Po lewej stronie dom lub karczma, przed nią ludzie. Na środku obrazu stoi biały koń, którego prowadzi kobieta. Przy koniu siedzi pies. Po prawej stronie na ziemni siedzi dziecko.
    • Silva Rerum

      Rosyjski dyplomata Paweł Tołstoj – obserwator Rzeczypospolitej

      Zdumiewająca wprost jest skrupulatność, z jaką dyplomata sporządzał swoje notatki. Przy każdej miejscowości starał się podać jakąś ciekawostkę dotyczącą jej historii czy zabudowy. Szczególnie zdawały się go interesować obiekty sakralne. Połonka i Słonim20

      Grafika lub rysunek. Przedstawia mężczyznę ubranego w długą, ciemną sukmanę i kapelusz, z tobołkiem na plecach i kijem w rękach. Ilustracja pochodzi z albumu Kajetana Wincentego Kielisińskiego pt. Typy ludowe.
    • Silva Rerum

      Polskie miasta i miasteczka w zapiskach rosyjskiego dyplomaty Pawła Tołstoja

      Dyplomata Tołstoj opisywał swoją podróż przez kolejne miasta (m.in. Mir, Połonka, Słonim). Przybywając do każdego nowego miejsca, dokonywał jego pobieżnej charakterystyki, przybliżając nam jego położenie, wygląd domostw, ciekawe obiekty, które miał okazję

      Mapa Rzeczpospolitej opracowana przez Vincenzo Marię Coronellego, część wschodnia z 1692 r.
    • Silva Rerum

      Rosyjski dyplomata Paweł Tołstoj w Mińsku

      Duże zainteresowanie dyplomaty wzbudziły mińskie klasztory różnych wyznań. Owocem zwiedzania był dokładny opis poszczególnych przybytków, ich wystroju i panujących w nich zwyczajów.  Prawosławni, katolicy i unici w Mińsku12 kwietnia. Odjechawszy od rzeki

      Stara ikona. W części nieba widzimy Matkę Boską na chmurach, z lewej Bóg Ojciec, z prawej Jezus Chrystus a pomiędzy nimi aniołki. Pośrodku święty, obok niego inni zgromadzeni ludzie. Jest to ikona Matki Bożej Opieki z cerkwii w Gorajcu.
    • Silva Rerum

      Rosyjski dyplomata Paweł Tołstoj w katolickim kościele

      Paweł Tołstoj interesował się bardzo wszystkimi nowościami, jakie napotykał na swej drodze. Chociaż prawosławny, w Borysewie uczestniczył we mszy rzymskokatolickiej, którą potem z detalami opisał. Zainteresował się też historią miejscowego cudownego obraz

      Mapa Rzeczpospolitej opracowana przez Vincenzo Marię Coronellego, część wschodnia z 1692 r.
    • Silva Rerum

      Jak rosyjski dyplomata Paweł Tołstoj spędzał Wielkanoc

      Okres wielkanocny dyplomata spędził w Mohylewie nad Dnieprem. Pozostawił nam przy tej okazji niezwykle szczegółowy opis miasta i jego świątyń, a także obchodów Wielkanocy. Wspomniał też o problemach i niedogodnościach, jakie napotkał w swojej podróży. Wie

      Stara rycina z widokiem na miasto i pagórki. Na pierwszym planie drewniane domy, głębiej wieże miejskie. W oddali pagórek porośnięty drzewami i młyn. Jest to miasto Mohylew nad Dnieprem.
    • Silva Rerum

      Rosyjski dyplomata Paweł Tołstoj przekracza granicę Rzeczypospolitej

      Już od chwili wkroczenia w granice Rzeczypospolitej Tołstoj szczegółowo notował trasę swojej podróży. Podawał nazwy miejscowości przez które przejeżdżał, dokładne odległości między nimi, a nawet nazwiska ich właścicieli, nie wspominając już o miejscach i

      Mapa Rzeczpospolitej opracowana przez Vincenzo Marię Coronellego, część wschodnia z 1692 r.
    • Silva Rerum

      Rzeczpospolita w relacji rosyjskiego dyplomaty Pawła Tołstoja

      Modernizacja państwa rosyjskiego przez Piotra I była ogromnym przedsięwzięciem, które rozpoczęło się krótko po objęciu przez niego samodzielnych rządów w 1689 r. Młody car, sam wykształcony dość starannie, rozumiał, że kluczem do sukcesu jest przeniesieni

      Złota łyżeczka z widokiem Moskwy. Przedmiot pochodzi z 19 wieku.

    Słowa kluczowe