W kolekcji wilanowskiej znajdują się 24 dzieła, których cechy przywołują skojarzenia z twórczością flamandzkiego malarza. Śmierć Seneki, Diogenes w poszukiwaniu człowieka, Alegoria czterech rzek raju, Madonna z Dzieciątkiem, czy Portret Ansegisusa i św. Begi to tylko niektóre z nich. Obecność tych obrazów w wilanowskich zbiorach stanowi świadectwo fascynacji trzech pokoleń rodziny Potockich – właścicieli pałacu – dziełami Rubensa i jego kręgów artystycznych. Jeszcze liczniejsze przykłady grafik, powiązanych z tym nurtem sztuki, znajdujemy w Gabinecie Rycin Uniwersytetu Warszawskiego i Bibliotece Narodowej w Warszawie, gdzie trafiły w darach wydzielonych z kolekcji zgromadzonych przez właścicieli majątku ziemskiego w Wilanowie.
Rubensiana w kolekcji wilanowskiej
Badania konserwatorskie
W ramach projektu Rubensiana przebadano dzieła z wykorzystaniem specjalistycznego sprzętu. Szczegółowej analizie poddano próbki pobrane z obrazów. Do zgromadzenia nowej wiedzy przyczyniły się także prace konserwatorskie prowadzone na wybranych obiektach. Teraz specjaliści zestawią wszystkie informacje pozyskane w trakcie badań i w procesie konserwacji oraz podsumują analizy historyczne i stylistyczne dzieł.
Autokreator
Peter Paul Rubens był artystą, którego dzieła były przedmiotem pożądania, budziły zachwyt i kontrowersje. Sam zabiegał o tworzenie kopii i powtórzeń tych kompozycji, z których był zadowolony. O obrazach namalowanych przez współpracowników i tylko „retuszowanych” przez siebie pisał: „nie są one zwykłymi kopiami, ponieważ zostały moją ręką tak dobrze poprawione, że prawie nie można ich odróżnić od oryginałów” i stawiał je na równi z dziełami własnoręcznymi. Jako zręczny dyplomata i skuteczny autokreator, potrafił przyciągać zleceniodawców również poprzez umiejętność rozpowszechniania swoich najlepszych prac – tworzył szkice, rysunki i zatrudniał rytowników powielających jego inwencje.
Publikacja towarzysząca projektowi
Jednym z efektów projektu naukowo-badawczego jest obszerna dwujęzyczna publikacja Rubensiana w kolekcjach polskich. Co jest czym: oryginał, replika, kopia?. Kolejnym – planowana na 2026 rok wystawa dzieł z wilanowskiego zbioru Potockich i obiektów wypożyczonych.
„Portret Anny Austriaczki, Królowej Francji” w Pałacu Wilanowskim
Projekt naukowo-badawczy Rubensiana odbił się szerokim echem nie tylko wśród historyków sztuki i konserwatorów. Dla kolekcjonerów stał się impulsem do udostępniania szerokiej publiczności obiektów z własnych zbiorów. Datowany na ok. 1625 rok Portret Anny Austriaczki, Królowej Francji, autorstwa Petera Paula Rubensa i jego warsztatu (atrybucja za: dr Alejandro Vergara, Senior Curator of Flemish and Northern European Paintings, Museo Nacional del Prado in Madrid) został niedawno użyczony Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie z Prywatnej Kolekcji Wiedeń. Wspaniały obraz znajduje się obecnie w apartamentach barokowej rezydencji królewskiej.
Pierwszy projekt naukowo-badawczy, ukazujący dzieła z kolekcji wilanowskiej w kontekście zainteresowań i fascynacji kolekcjonerskich w Polsce, dotyczył Leonardianów w kolekcjach polskich.
Projekt dofinansowy ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego
