Biblioteka Jana III Sobieskiego: dzieło Ricauta

W bibliotece królewskiej, wśród ok. 30 tytułów dzieł o tematyce wschodniej, znajdowało się 10 publikacji poświęconych dziejom i sprawom Turcji. Jak dalece siedemnastowieczni Polacy byli zainteresowani tym groźnym przeciwnikiem, świadczy – dokonane za panowania Jana III Sobieskiego – rodzime tłumaczenie z francuskiego pracy pt. Monarchia Turecka, autorstwa Paula Ricaut (Ricot, Rycaut, zm. 1700), sekretarza poselstwa angielskiego w Stambule.

Dzieło to, po raz pierwszy wydane w Europie pt. The History of the present State of the Ottoman Empire w 1688 r., przetłumaczył na język francuski “Monsieur Briot” i ta edycja (Histoire de l’ etat present de l’ Empire Ottoman)  ukazała się w Amsterdamie w r. 1670, nakładem Abrahama Wolfganka. Polskim przekładem zajął się szlachcic Stanisław Kłokocki herbu Nałęcz, sędzia ziemski zakrzeński (według Franciszka Maksymiliana Sobieszczańskiego był to Hieronim Kłokocki). W przedmowie (niepodpisany) tłumacz podkreślał aktualność tej książki, pisząc m. in.: „Kiedy Tureckiej wojny pogróżka po wszystkich stronach ojczyzny naszej zabrzmiała, abyśmy wiedzieli, z jakiemi ludźmi sprawę mieć będziemy”. Zaznaczył też, że angielskiemu autorowi bardzo pomógł Polak Wojciech Bobowski (Ali Bej, ok. 1610 – 1675), poliglota władający 17 językami, turecki tłumacz nadworny Mahometa IV w Stambule.

Książka Ricauta, wydana w 1678 r. w Słucku, w Drukarni Radziwiłłów, cieszyła się w Polsce dużym powodzeniem, czego dowodzi np. przesłanie na dwór Jana III Sobieskiego 100 egzemplarzy Monarchii Tureckiej. Ilustrował ją miedziorytami mało znany rytownik Maksym Woszczanka w Mohylowie, na podstawie własnych rysunków, wzorowanych na mniejszych wymiarami, ale lepszych artystycznie sztychach, zamieszczonych w edycji francuskiej. Ryciny Woszczanki, pomimo pewnego (może nieuniknionego) prymitywizmu w stosunku do pierwowzorów, nie zatraciły dobrej znajomości realiów tureckich i ówczesnych strojów dworskich i wojskowych. Reprodukowany tu miedzioryt przedstawia tronującego sułtana Muhammeda IV w otoczeniu dworu.

Druga edycja dzieła ukazała się w Lipsku w 1727 r.