Kodyfikacje
Kodyfikacje - Galeria zdjęć
Próby usystematyzowania polskiego prawa ziemskiego podejmowano już w średniowieczu, poczynając od statutów Kazimierza Wielkiego. Wielkie zasługi w próbach zebrania polskiego prawa stanowionego położył kanclerz wielki koronny i arcybiskup gnieźnieński Jan Łaski (1456-1531), który na zlecenie królewskie opracował i wydał w 1506 r. najpełniejszy zbiór prawa polskiego, obejmujący zarówno statuty królewskie, przywileje szlacheckie, uchwały sejmowe i przepisy regulujące przebieg procesu. W części drugiej, nie mającej formalnego zatwierdzenia monarchy, znalazły się artykuły prawa magdeburskiego, lubeckiego i saskiego.
W 1520 r. sejm zlecił dokonanie właściwej kodyfikacji prawa koronnego. Efektem tych prac było ogłoszenie w 1523 r. przepisów prawa procesowego. Przedstawiona w 1534 r. próba kodyfikacji, zwana korekturą Taszyckiego, od nazwiska pracującego w komisji sędziego krakowskiego Mikołaja Taszyckiego, nie została zaaprobowana przez sejm. Na przeszkodzie stanął konflikt pomiędzy królem i magnaterią a ruchem egzekucyjnym, którego przedstawiciele widzieli w korekturze próbę wzmocnienia pozycji króla, senatu i Kościoła. Ofiarą walki politycznej padła też próba kodyfikacji podjęta przez Jakuba Przyłuskiego (1553). Kolejna próba podjęta w 1588 r. również zakończyła się niepowodzeniem. Efekty prac kodyfikacyjnych, choć nie mające oficjalnej sankcji, doprowadziły jednak do powstania szeregu zbiorów ustaw, ujętych bądź systematycznie, bądź tylko alfabetycznie, które służyły przez cały okres staropolski sądom jako praktyczne pomoce. Kolejne prace nad systematyką prawa polskiego i jego kodyfikacją podjęto, również bez powodzenia, za czasów stanisławowskich (kodyfikacja prawa sądowego kanclerza koronnego Andrzeja Zamoyskiego).
Z racji szerszego niż w Koronie zakresu władzy wielkoksiążęcej na Litwie powodzeniem zakończyły się prace nad kodyfikacją prawa litewskiego. W 1529 r. ogłoszono I statut litewski, który uzupełniono w 1538 r. Rozszerzona redakcja, znana jako II statut litewski weszła w życie w 1566 r. Trzeci statut litewski ogłoszono za zgodą króla Zygmunta III i sejmu w 1588 roku. Prawo litewskie (spisane w urzędowym w kancelarii litewskiej języku ruskim) obowiązywało w województwach wołyńskim, bracławskim i kijowskim po ich włączeniu do Korony w 1569 r. (używano tam określenia statut wołyński).
Polecane artykuły
-
Kodyfikacje prawne Pierwszej Rzeczypospolitej
Prawo Polski przedrozbiorowej charakteryzowało się prawie zupełnym brakiem kodyfikacji prawnych i partykularyzmem nie tylko stanów, ale i poszczególnych ziem wchodzących w skład państwa. Wpływ na taki stan rzeczy miały odrębności prawne mające swe źródło
-
Prywatne próby kodyfikacji prawa wykorzystywane w praktyce sądowej
Szlachecki ruch egzekucyjny dążył do skodyfikowania polskiego prawa. Starania egzekucjonistów rozbiły się jednak o sprzeciwy możnych i Kościoła, niechętnych zmianom prawa. Brak kompleksowego zbioru praw doprowadził jednak do powstania szeregu prac prawnic
-
Kodeks Andrzeja Zamoyskiego – Zbiór praw sądowych
W czasach stanisławowskich część środowisk oświeceniowych, zwłaszcza tych skupionych wokół stronnictwa Czartoryskich oraz dworu królewskiego, dostrzegała potrzeby reform kraju. Zdawano sobie sprawę z niemożności szybkich zmian ustrojowych, dlatego też lan
-
Kodeks Stanisława Augusta
Myśl skodyfikowania całości systemu prawnego podjęto w okresie Sejmu Czteroletniego. Powołano dwie komisje kodyfikacyjne – dla Korony i Litwy. W ich skład weszli wybitni teoretycy prawa − profesorowie: Józef Januszewicz i Hieronim Stroynowski i praktycy −
-
„Artykuły prawa majdeburskiego” Bartłomieja Groickiego
Przez cały okres przedrozbiorowy prawo miejskie nie zostało skodyfikowane. Dlatego też wyjątkowe miejsce zajmuje sześć prac Bartłomieja Groickiego. Był to mieszczanin, podwójci krakowski, prawnik i pisarz w Sądzie Wyższym Prawa Niemieckiego w Krakowie. Je
-
Volumina Legum
Dzieła kompleksowego zebrania praw stanowionych, królewskich przywilejów i konstytucji sejmowych podjął się wielce zasłużony dla polskiej kultury pijar Stanisław Konarski, wspierany przez biskupa kijowskiego Józefa Andrzeja Załuskiego. Było to zadanie tru
-
Statuty litewskie
Wielkie Księstwo Litewskie posiadało własny rozwinięty system prawny. Wywodził się on ze zwyczajowego prawa litewskiego i ruskiego oraz praw stanowionych i przywilejów wielkich książąt. Szczególnie ważny był tu Sudiebnik Kazimierza Jagiellończyka. Istotną
-
Zbiór Łaskiego
W początkach XV wieku wraz z napływem idei odrodzeniowych, rozwiązań stosowanych w odkrytym na nowo prawie rzymskim oraz koncepcji suwerenności państwa, powstała potrzeba stworzenia bądź przemodelowania obowiązującego w Polsce prawa. Wpływ na taki stan rz
